Kürdlerin Tarihi ve Medeniyetleri: Bir Gerçeğin İzleri

Kürdlerin tarihi, Mezopotamya’nın kadim topraklarında derin izler bırakan bir geçmişe sahiptir. Bu coğrafya, insanlığın ilk tarım devrimi olan “Agrar Revolution”un doğduğu yer olup, kürdlerin buğdayı eken ve toplumsal gelişimde devrim yaratan ilk toplum olarak tarih sahnesine çıktığı bölgedir. Kürdler, bu toprakların ilk sakinleri olarak, sadece Mezopotamya’nın değil, dünya medeniyetlerinin temelini atan bir millet olmuşlardır. Büyük nüfusları ve güçlü toplumsal yapıları sayesinde, tarih boyunca üretken olmayan köleci göçebe toplumlar, örneğin asurlar, karşısında baskın bir rol üstlenmişlerdir. Bu tarihsel güç, kürdlerin Mezopotamya medeniyetleri içinde merkezi bir yere sahip olduğunu açıkça göstermektedir.

Tarihi Kalıntıların Akıbeti

Peki, kürdler tarihe hiçbir iz bırakmamış olabilir mi? Elbette hayır. Kürdler, tarih boyunca kendilerinden sonra gelen nesillere sayısız eser ve değer bırakmışlardır. Ancak bu eserlerin büyük bir kısmı ya yok edilmiş ya da başka kültürlerin mirası olarak yeniden yazılmıştır. İlk olarak, islam ideolojisinin etkisiyle kürdlerin tarihine dair birçok eser göz ardı edilmiş veya kaybolmuştur. Daha sonra ise işgalci arap, türk ve fars politikaları devreye girmiş; kürdlerin medeniyet birikimleri sistematik bir şekilde silinmeye veya başka halklara mal edilmeye çalışılmıştır. Bu süreçte kürdlerin tarihine dair izler, bilinçli bir biçimde unutturulmuş veya tahrif edilmiştir.

Kolonyalist Güçlerin Rolü

İşgalci arab, türk ve farslar tarafından uygulanan bu politikalar, tek başlarına hareket etmemiştir. Kolonyalist Avrupa’nın aktif desteğiyle, kürdlerin tarihi ve kültürel mirası bir tür “zimmete geçirme” sürecine maruz kalmıştır. Avrupa’nın sömürgeci güçleri, bölgede kendi politikalarını sürdürmek adına kürdlerin tarihini yok saymış veya çarpıtmış, böylece kürdlerin tarihsel kimliklerini zayıflatmayı amaçlamışlardır. Bu ittifaklar, kürdlerin sadece fiziksel değil, kültürel anlamda da baskı altında kalmasına neden olmuştur. Tarihi gerçekliklerin değiştirilmesi, kürdlerin medeniyet sahnesindeki haklı yerini gölgelemeyi hedefleyen sistematik bir politikanın parçasıdır.

Kürd Liderlerinin İhmalkarlığı ve Kültürel Değerlerin Kaybı

Kürd halkının tarihsel mirası sadece dış müdahalelerle değil, aynı zamanda kürd liderlerinin ihmalkarlığı ve yanlış politikaları nedeniyle de ciddi zarar görmüştür. Kürd kültürel değerlerinin korunmasında yeterince sorumluluk almayan, hatta bazı durumlarda doğrudan bu değerlere ihanet eden liderler, tarih sahnesinde halkın kolektif hafızasında derin yaralar bırakmıştır. Kürdlerin kadim geçmişine ve kültürüne yönelik sistematik saldırılar karşısında, birçok lider ya bu saldırılara karşı etkili bir mücadele yürütmemiş ya da kişisel çıkarlarını halkın çıkarlarının önüne koyarak işgalci güçlerle iş birliği yapmıştır. Tarihi eserlerin korunması, dilin yaşatılması ve kültürel mirasın aktarılması konularında ciddi adımlar atılmadığı gibi, birçok lider halkın geleceği için hayati öneme sahip bu konuları göz ardı etmiştir. Bu ihmalkarlık, kürd halkının kendi değerlerinden uzaklaşmasına, öz kimliğini kaybetmesine ve asimile edilmesine zemin hazırlamıştır. Bu nedenle kürd liderleri, sadece dış güçleri değil, aynı zamanda kendi yönetim anlayışlarını ve tarih karşısındaki sorumluluklarını da sorgulamak zorundadır. Çünkü bir milletin geleceği, geçmişine sahip çıkmak ve kültürel mirasını koruyarak gelecek nesillere aktarmakla mümkündür. Liderlik, sadece siyasi kazançlarla değil, halkın milli, tarihsel ve kültürel haklarını koruma konusundaki kararlılıkla da ölçülmelidir. Bu noktada kürd halkının en büyük görevi, kendisini temsil eden liderlerden daha fazla hesap sormak ve ihanetleri affetmemek olmalıdır. Örneğin kürd liderler İsveç’in başkenti Stockholm’da yaklaşık kırk yıllık bir çalışma sonucu benim 2007 yılında kurduğum dünyanın en ilk Kürd Sürgün Müzesi’ne sahip çıkmadıkları için müze 16 Ağustos 2024'te kapandı: http://www.kurdishmuseum.org

Tarih Yeniden Yazılmalı

Bugün, kürdlerin tarihini doğru bir şekilde ortaya koymak ve bu mirası korumak büyük bir önem taşımaktadır. Tarihi eserlerin tahribatı ve kimlik çarpıtmaları, kürdlerin medeniyet sahnesindeki yerini silmeye yetmemelidir. Kürd tarihinin izlerini gün yüzüne çıkarmak, bu toprakların gerçeğini kabul etmekle mümkündür. Kürdler, Mezopotamya’nın en kadim halkı ve medeniyetlerin anası olarak, insanlık tarihine yaptığı katkılarla hak ettiği yeri almalıdır. Gelecek nesillere bu gerçekleri aktarmak, yalnızca kürdler için değil, insanlık tarihi için de bir sorumluluktur. Bu sorumluluk, gerçeklerin karartılmasına karşı verilen mücadelede yeni bir ışık olacaktır.

http://www.saradistribution.com/dirokakur.htm

Goran Candan

Origin of the Kurds

-- "In Kurdistan Kurds have lived since the earliest traceable BEGINNING in the Stone Age"

"With this work, an interdisciplinary study is presented for the first time in the form of an integrative historical-scientific presentation, in which an attempt is made to present the current state of research on the origin of the Kurds through findings from evolutionary anthropology, genetic research, archaeology, the oldest available terminology, comparative linguistics and of historiography and to gain new insights from it.

The result suggests a reassessment of the origin of the Kurds.

Contrary to the previously prevailing doctrine that Kurds were Iranians and came from areas of present-day Iran, mainly because they (today) speak Iranian, the interdisciplinary study comes to the conclusion that Kurds (still living today) are primarily descendants of a Neolithic, multiethno - cultural aborigines in their ancestral habitats between East Anatolia, North Mesopotamia and the Zagros including its eastern foothills (but otherwise mostly outside of today's Iran).

Leading contemporary population geneticists characterize Kurds as the closest genetic relatives of Jews (and Armenians).

The oldest linguistic Iranization of the Kurds could be dated back to before the time of the Achaemenids and possibly also the Medes from areas of present-day Northwest Iran (Gernot Windfuhr, Ann Arbor).

According to this, the Kurds should be understood as an independent people with their own origin and history of their ancestral habitat, which was linguistically Iranianized only in the course of the first millennium.

They thus represent one of the oldest civilized peoples in the Middle East and the Near East."

ÖNSÖZ

Kurdish Phartia

Ardarda Susa, Med ve Part imparatorluklarını kurmuş, sonrasında sayısız yerel devlet kurmuş kürtlerin kavmi birliği, tabiri caizse beli islamla kırıldı. Sonrasında da kürtler asla iflah olmadı, binbeşyüz yıllık tarihleri soykırımların, tehcirlerin ve toplu tecavüzlerin tarihidir.
Şimdi tarihin en medeni, en ahlaklı, en savaşkan milletini yemiş toplayan "yabanıla" indirgeyerek kürdü dinle evcilleştireceğini söylüyor, bense nasıl köleleştiğimize daha da köleleşeceğimize yorumluyorum. Yenilen pehlivanın güreşe doymayışını iptilayamı saysak yoksa talihemi..

***

Notuma dersler diyerek başladığımda kimse ders vermeye kalkıştığımı düşünmemeli, ders aldığımı anlatmaya çalışıyorum. Milletlerin müderrisi tarihtir. Kürdistan tarihinde önemli dönemeçlere ve şahsiyetlere bir göz atalım. Hepimize dersler var.

Selahaddin'le başlayalım. Bilgisiz olduğunu söyleyemeyiz,. Cesurdur, yeteneklidir ama kendine güveni yoktur. Kendine güveni olmayanın milletine de güveni olmaz.

Selahaddin haçlı işgaline karşı islam ordularına komutanlık etmiş, bu savaşlarda en büyük direnci kürtler göstermiştir. Buna karşılık Selahaddin kürt devleti ilan etmek yerine halifeyi metbu kabul ederek meşrulaştırmış ve hilafetin hizmetine girmiştir. Bu andan itibaren Kürdistan bir eyalet, Selahaddin halifenin serdarı, yöneticisi, velhasıl ne derseniz deyin hilafetin hizmetkarıdır. Eyaleti üç kuşak sonra Nasreddin Hoca'nın kuşu gibi küçülmüş, nihayetinde bitmiştir.

İdris-i Bitlisi kürtleri Osmanlı lehine İran'a karşı birleştirmiş, savaştırmış, Osmanlı ordusu Çaldıran muharebesinde kürtlerin cesareti ve özverisiyle galip gelmiş, Tebriz'e kadar kürtlerin korumasında ilerlemiştir. Savaş sonrasında kürtlerin kendilerine bir kral tayin ederek Osmanlı ile ilişkilerini devlet düzeyinde sürdürmeleri istendiğinde; "kürtler ortak bir yönetimde ittifak edemezler, bize bir kral tayin edin" denmiştir. Osmalı, bir çavuşunu Diyarbakır beylerbeyliğine Kürdistan kralı olarak atamış, ilk biat eden İdris olmuştur. Kürtlerde generali bırakınız çavuş kıtlığı bile vardır demek yanlış olmaz. Bugün hala öyledir, bir yeryüzü ucubesi olarak kürtler mecliste türklerle temsil ediliyor. Temsilden başka her şey olan bu ucube şayet adam kıtlığı değilse nedir?

1. Dünya savaşı yıllarında İngiliz ve Fransız entellijansiyası kürtlerin devlet olmaları gerektiğini sürekli rapor ve hükümetlerine telkin etmektedir. Kürtlerin etkin münevverlerinin toplandığı siyasi çatıdan bu devletleşme beklentisine ve teşvikine verilen cevap; "zor gününde din kardeşimize kılıç kaldırmayız" olmuş, bununla yetinilmemiş Şeyh Mahmud Berzenci İngiltere'ye savaş açmıştır. Aynı dönemde Mustafa Kemal'in Cizre'de konuşlanmış türk kolordusunun komutanı Nihat Paşa'ya çektiği telgraf; "kürtleri ingilizlerle uzlaşamayacak konuma çekinceye kadar destekleyin" mealindedir. Sonuç hüzün vericidir. Kürdistan beşe bölünerek kürtlerin beli kırılmıştır.

Bush ABD'si Saddam'ı devirdiğinde kürtlere bağımsızlık ilan etmelerini önerirken kürtlerin cevabı "arap kardeşleriyle birlikte yönetmek" olmuş ve Mela Mıstefa'nın Saddam gibi bir insan müsveddesine bile kabul ettirdiği 8 vilayetli Kürdistan'dan bugün ancak üç vilayet kürtlerin elinde kalmıştır. Bu üç vilayet de İran pasdarları ve Türk karakollarıyla dolup taşmaktadır. Ortada olmayan bir tek hükümranlıktır, hükümranlık dışında ne ararsanız ve kimi ararsanız Kürdistan'da vardır, sadece hükümranlık yoktur.

Yine bir lider Hazreti İsa'dan yetkin, Marx'ı aşkın olduğunu söylemiş, derdest edildiğinde ağzından çıkan ilk söz; "anam türktür, bana devlete hizmet etmem için şans verilsin" olmuştur. Bir başka lider "türklere sarılın" diyor. Bize bir çavuş tayin edin, bizi çavuş yönetsin demenin güncellenmiş ifadesidir.
Kürtler şüphesiz yeryüzünün en direngen, toprağına en tutkulu, en fedakar milletidir. Bunu ben söylemesem kesintisiz başkaldırılarıyla, tükenmeyen enerjisiyle, özgürleşmek için her dönem sergilediği fedakarlıklarıyla kürtlerin tarihi dünyaya anlatıyor ve kanıtlıyor.

Kürtler için basiretsizlerin, dönek ve eteklenmeci şahsiyetsizlerin, kendine ve milletine güveni olmayanların lidere mahsubu vaki olmasına karşılık erdem sahibi ve faziletli liderler de çıkmıştır. Bitlis'in idam sehpaları buna tanıktır. Koçgiri'de infaz mangalarının karşısına dizilenler buna tanıktır, Diyarbakır meydanları buna tanıktır, Harput'un Buğday Pazarı buna tanıktır. Esirgenen mezar taşları kürdün yiğitliğine, basiretine tanıktır.

Kürdün öncüleri güvensizdir. Referandum yapıldığında milletin % 90'ı bağımsızlık derken, kürdün öncüsü kürt katilini "stratejik ortak" ilan eder.

Kendine güveni olmayan öncünün milletine de güveni yoktur. Kürdün dersi yaşadıklarında ve karşılaştıklarında gizli, bu dersi aşikar edene aydın derler. Çünkü her ders aydınlatır, tarihinden ders almayansa kürt gibi karanlıkta kalır.

Kenan Fani Doğan

“Li cîhana kevnare (antîkî) gelê kurd sê mîretî (padîşahî) ava kirine; Padîşahiya gûtiyan, Padîşahiya Ûrartû, Padîşahiya Lolo.
Her wiha du şahînşahî ( împaratorî) ava kirine: Împaratoriya Kassite û Împaratoriya Hurri-Mittani.
Van her du împaratoriyan di sala 2000 berî zayînê de li cîhana antîkî kontrol kirin.

Erdnîgar Heinrich Kiepert (1818-1899)

''Antik Dünyada Kürt halkı üç krallık kurdu; Guti Krallığı, Urartu Krallığı, Lullu Krallığı.
Ayrıca iki imparatorluk; Kassite İmparatorluğu ve Hurri-Mittani İmparatorluğu.
Bu iki imparatorluk M.Ö 2000'de Antik dünyayı kontrol etti''

Coğrafyacı Heinrich Kiepert (1818-1899)

GİRİŞ

Kürtlerin tarihine bakınız, mübalağasız 4 bin yıllık bir direniş ve devlet geleneğimiz var. Hatti olarak direnmekle Hattuşaş'ı ortaya çıkarmış, Mitanni olarak direnmemiz Waşuganni'yi. Zagroslardan Luvi olarak inmiş Babil'i ele geçirmişiz çevre halklar Kassit demiş, biz kendimize Lulubi demişiz. Bu saydıklarımın her biri imparatorluktur. Her biri yüzlerce yıl yaşamıştır. Sonrasında Skyt olarak Susa'da tekrar imparatorluk olmuş, içerden darbe ile dağıtılmış ve Med olarak tekrar imparatorluğa dönmüşüz. Son imparatorluk Part'tır, 450 yıla yakın imparatorluk olarak yaşamıştır. Buraya kadar saydıklarım Kürt hikayesinin Ur hanedanlığıyla başlayarak kayıtlara geçmiş tarihsel seyridir. Bunların dışında kürt devletleri var, başkentleri, yöneticileri biliniyor.

Tarihte her milletin ve her devletin yenilgileri vardır ve olmuştur. Kürtlerin tılsımı Lulubi isminde saklı, "ışığın çocukları-ışığa hükmedenler" şeklinde çevirmek mümkün. Hattuşa da öyle. Hetaw, zazakideki Tij'in karşılığı, güneş (ışığı-aydınlığı) anlamında. Yazım farklılığı bizlerin bu bilgileri farklı milletlere ait kayıtlardan aktarmış olmamızda. Taş ve tabletlere sinmiş transkripsiyon tozuna üflediğimizde bu isimlendirmelerin kürt aslı ve karakteri beraklaşıyor, anlamını buluyor.

Bu tarihi değinmeden de anlaşılacağı gibi kürtlerin her zaman ışığı ve yol göstereni vardır ve olmuştur. Kürtlerin her zorlu dönmeden sonra tekrar felaha taşınmasının sırrı da ışığa verdikleri önemde karşılığını bulur. Bugünkü felaketimiz bu noktada düğümleniyor. Kürtlerin tarihinde ilk defa millete öncülük edecek aydın, ruhban ve yönetici sınıflar ezici ekseriyetle işgalcilerin dini-ideolojik safsatalarıyla donanmış olarak fiilde işgalcinin bileşeni hatta askeri durumunda.

Zayıf çıra önünü ışıtmaya yetmez. Kürtler sönmenin eşiğinde. Güneş kralları beklemeyin artık, o Güneş'i kürtlerden çaldılar ve şimdilerde başkasının tacını ışıtıyor.

_____
NOT: Binlerce yıllık devlet olma geleneği olan kürdlerle mukayese edildiğinde türklerin ilk devleti (Karahanlılar) 10. yüzyılın sonlarında kurulmuştur. İigalci islamo-faşist türk devleti'nin bu konuda 'tarihte 16 türk devleti' iddiaları asılsızdır. Birçok kürd devletini de türk devleti olarak göstermektedir.

KÜRD & KÜRDİSTAN KADİM TARİHİ

Eskiden dünyanın bu en eski ülke ve halklarından biri olan kürd ve Kürdistan diye bir şey yoktu bazılarına göre. Şimdi bu ülke ve halk vardır ve 5 bin yıllık bir tarihinin de olduğu öğrenildi nihayet. Ama buna ''en azından 5 bin yıllık tarih'' denmelidir. Neden mi?

Çünkü burada medeniyet 15 bin yıl kadar önce başladı ve kürdlerin başka bir yerden Kürdistan'a gelmedikleri gerçeği göz önünde bulundurulursa, o zaman en azından kavim guruplaşmalarının oluşmaya bailadığı 10 bin yıllık bir tarihi ile dünyanın en eski kavmi olarak rahatlıkla anılabilir.

DNA araştırmaları bu gerçeği on yılı aşkın bir süredir ispatlamış durumdadır.

Bu en kadim halkın tarihiyle ilgili öğrenilecek daha neler var neler!

Kürdlerin binlerce senelik derin bir tarähä ve kültürü vardır, peki türklerin neyi var? Kürdler tarih sahnesinde varken ne çölde araplar, ne steplerde türk ve nede medeniyet sokaklarında yalınayak gezinen parsekler vardı. Bütün bunlar belgeli ve ispatlı tarihi olgulardır. Sadece kürd liderler bunu bilmiyor. Kürd tarihini bilmedikleri için de mazlum kürd halkına kaba kölelikten başka hiçbir anlama gelmeyen islam ümmetine tabi olmayı telkin ediyorlar veya sahte enternasyonalizmin sahte ve yalan halkların kardeşliği safsatası kandırmacalarına..

Oysa kürdler tarihi Mezopotanya'da en ilk toplum kurucuları (proto-kavim) oldukları için tarihi süreç içerisinde tüm Mezopotamya'ya yayılmaları gerçekleşmiştir. Ferdinand Hennerbichler'in dediği gibi: “kürdler izlenebilir en erken başlangıçtan beri Yakın Doğu ve Avrasya’nın Cilalı Taş Devri, Kuzey Bereketli Hilal topraklarının yerli halkı olduğunu açıkça görülmektedir.” Bu münasebetle kürdlerden türeme kavimler olduğu gibi, birçok kavim de kürdlerin içinde yaşamıştır. Kürdler gutiler, gutiler, mitaniler gibi kendi öz krallık ve imparatorluklarını kurdukları gibi, sümer'lerde ve huriler'de olduğu gibi birçok kavimin krallık ve imparatorluklarının içinde kürdler de olmuştur. Huriler de içinde kürdlerin bulunduğu bu kavimlerden biridir. Bu şu anlama gelmiyor, herne kadar huriler semitik ırkından gelme idiylerse de ve herne kadar başka kavimlerin tanrılarına ve dinlerine biat ediyordularsa da bu onların kürdlerin ataları olmadığı sonucunu getirmez. Hurilerin içinde sümerler'de olduğu gibi kürdler de vardı ve bu huri-kürdler elbette ki kürdlerin ataları sayılır.

Son çağlarda birbirinden bağımsız ilmi ve arkeolojik kanıtlar kürdlerin Ortadoğu'nun ve hatta tüm beşeriyetin En İlk Kavmi olduğu gerçeği yönüne doğru işaret etmekteyken, kürd dilbilimcileri ve tarihçileri hala kış uykusundalar:

-- Bugün elimizde bulunan değişik menşeli ve biribirinden bağımsız alanlarda yapılmış ilmi araştırma ve inceleme verileri, hep birlikte tek bir yeri işaret ederek; tarihi Kürdistan coğrafyasının, uygarlığın anavatanı olduğunu bize göstermektedirler.

Kürd Halkının Tarihi Kayıtlarda Kanıtlanarak Tespit Edilen Tarihi'nin Kısa Özeti

Kürd dili, huri gruplar arasında gelişmeye devam etti. Gutiler, kassitler, mitanniler, nairiler, subariler, urartular ve Doğu Kürdistan'da Medya İmparatorluğu'nun (kürd) dili, sözlü ve yazılı olarak, ezdai/ezdani ve son dönemlerde de zerdüşti felsefesiyle birlikte gelişmiştir.

Tarihçiler ve kürdlerin geniş bir kesimi guti/goti/kurti halkını kürd halkının eski köklerinden biri olarak kabul ederler. Kürd adı guti/goti'den türemiştir. Bazıları guti adının onlara sümerler tarafından verildiğine inanıyorlar: kur-ti/guti/goti.

Kürd tarihçi Mihemed Emin Zeki Beg (1880-1948) tarafından kaleme alınan “Tarihin Özeti” “Kürdler ve Kürdistan” kitabına göre, bu grup: “lulu, guti/goti/kurti, haldi, cudi, kasai/kasid/kasit, subari, mitani, hori, nayiri” halkları ile oluşturuldu ve Mihemed Emin Zeki Beg buna Zagros Dağları halkları diyor... Kürdler hem Zagros Dağları'ndan ve hemde Mezopotamya'dan var oldular. Kürdler 5 bin yıldan fazla bir tarihi süreden beri Mezopotamya'da medeniyetin oluşmasında ve Mezoptamya siyasi tarihinde önemli tarihi roller üstlenen en temel, tarihi büyük halklardan biridir.

"Kürdler, dağların arasında büyüdüler, güçlendiler." Ovalara da hakim olmaya başladılar. Guti ve lulubileri iki kürd aşireti olarak bahs eden Naram-Sin bu iki kürd boyuna saldırıp binlerce insanı öldürmüştür.

Akkad kralı Naram Sin'in ölümünden sonra gutiler akkadlıları tarihten sildiler.

_____
Gutiler MÖ 2150'de Akad hanedanı'nın sona ermesiyle Babil'e girdiler. Mezopotamya krallıkları 76 yıl sürdü, ancak Babil'de kaldılar..

Sumer, Akad, Babil, Asur, Yunan, Roma, Ermeni, Fars, Arab ve Osmanlı Kaynaklarında Kürdler

''Kürdlerin dil, tarih ve kültürlü yeterince araştırılmadığı gibi kürdlere rakip milletler tarafından çarpıtıldı. Kürdler kendi topraklarında birçok ayrımcılığa tabi tutuluyor. Ulusal haklarından ötürü mücadele ediyorlar.''

Tarihçi O.L. Vilchevsky (1902-1964)

Son yüzyılın bilimsel tarih çalışmaları ve arkeolojik buluıntular, kürd tarihinin çok yönlü¨ve muazzam büyüklükte olduğunu bize gösterdi. Kürdler en az MÖ 3000 tarihinden ta 0 (sıfır) tarihine kadar üretici ve medeniyet kurucusu Guti ve diğer kürd krallık ve imparatorlukları Mitanî, Kasît, Subartû, Uratu, Med krallık ve imparatorlukları olarak bütün Mezopotamya'ya hükmetmişlerdir. Bu tarihi süreç içinde kürdlerin bu atalarına karşı asurlular gibi üretmeyen, başka medeniyetleri işgal ederek onların medeniyetini kullanan, bedevi, toplayıcı, avcı, istilacı ve köleci birtakım işgalci güçler sürekli saldırmıştır. Milattan Önceki 3000 yıllık sürede kürd krallık ve imparatorluklarının yegane uğraşı, Ortadoğu'da barbarlıkta tavan yapan bu istilacılara karşı yoğun ve büyük bir karşı koyuş mücadelesi olmuştur.

Kürdler için siyasi, kültürel ve milli bakımdan tam bir baş aşağı düşmek demek olan islâm dönemi'nden önceki Şanlı Kürd Tarihi'nin aydınlanmasında başvurulabilecek temel kaynaklar Sumer, Akad, Roma ve Yunan kaynaklarıdır. Bu kaynakların yazarları, yaşananlara şahitlik ettiğinden, kaynakların güvenirliliği yüksektir.

Heredot (M.Ö. 484-425), “Tarih” kitabında, Ahameniş kralı I. Dara’nın (M.Ö. 521-486) ordusunda bulunan gayri nizami Kardakis/Kardoki kuvvetlerinden söz etmektedir. Ayrıca Ahamenişlere boyun eğmiş olan ve kuzeyinde Büyük Zap, güneyinde Küçük Zap, batısında Dicle Nehri bulunan Erba İlu/Erbil merkezli Hadiyab/Adiabana yönetiminden de bahsetmektedir.

Ksenefon (M.Ö. 430-399), M.Ö. 400’de yazmış olduğu “Onbinlerin Dönüşü” isimli eserinde, Aras’ın güneyinde, Wan’ın batısında kalan Kardukh (Καρδούx) ülkesinden ve halkı hakkında bilgi vermektedir. Ksenophon, Kardukh’ların dağda oturan savaşçı ve pers krallarına bağlı yaşamayan özgür bir millet olduğu bahs etmektedir. Onun aktarımına göre pers kralı daha önce 120.000 kişilik bir orduyu Kardukh’ların üzerine göndermiş ama bunlardan hiçbiri sağ olarak geri dönememiştir. Eserde, Ksenephon’un da içinde bulunduğu 10.000 bin kişilik Yunan ordusunun Kardukh halkıyla yaptıkları savaşa da değinilmektedir. Yunan dil uzmanlarından Ali Karduxos’a göre, Ksenefon, Kürtler için kullanmış olduğu ‘Kard-ukh’ biçimini ermenilerden duyup kullanmıştır. Ksenefon’un Kürtler için kullandığı ‘Kard:Kürt’ kelimesinde yunanlılar ‘û’ sesini söyleyemedikleri için ‘a’ harfiyle yazmış olup ‘-lar’ çoğul eki için de ermenice çoğul eki olan ‘ukh’ kullanmışlardır.

Yunanlı tarihçi Polybius (M.Ö.203-M.Ö.120), “The Histories/Tarihler” adlı eserinde, Selefkosların isyancı Medya satrapı Melon’un ordusunda ‘Cyrtii/Kirti, Kurti’ler olarak adlandırılan sapancılardan söz eder. Seleucia ve Babil’i alarak Kızıl Deniz’e dek tüm topraklara hakim olan Melon, ardından Susa üzerine yürüse de burada başarılı olamaz. Sonunda Medya’nın güneyindeki Suriye kralı Büyük Antiochus III tarafından M.Ö. 217’de yenilgiye uğratılır. Melon’un bu isyanında özellikle sapancı kuvvetlerini oluşturan ‘Cyrtii/Kirtiler’e güvendiği kaydedilmektedir. Polybius, Antiochus’un ordusunda ‘Cardasec (Cardac’lar, Kardac’lar)’ın bulunduğunu söylemektedir.

Yunanlı tarihçi Diodorus Siculus (M.Ö. 90-M.Ö. 30) M.Ö. 66 yılında yazdığı 40 ciltlik dünya tarihi “Bibliotheca Historia (Tarih Kütüphanesi)”nde Pers Kralı Darius’un hükmettiği ülkeler arasında Kürt krallıkları ‘Gordyene’ ve ‘Sophene’yi de saymıştır.

Romanlı tarihçi Tito Livio/Titus Livius’un (M.Ö. 59-M.S. 17) günümüze sadece 35 cildi ulaşabilen 142 ciltlik “Ab Urbe Condita, History of Roma/Roma Tarihi”nde Selefkos İmparatoru Büyük Antiochus’un M.Ö. 190 yılında Romalılar ve Bergamalılara karşı Yunanistan’ı ele geçirmek uğruna yaptığı Magnesia muharebesinde yenildiğini ve Antiochus’un 70.000 kişilik ordusunda ‘Cyrtii/Kürd’ okçularının olduğunu yazmaktadır.

Strabon (M.Ö. 65-M.S.25), 17 ciltlik “Geographika/Coğrafya”sında Babil ve Asurlarla birlikte, bugün Muş-Diyarbekir arasında bulunan Sarisa, Satalka ve Pinaka şehirlerinin bulunduğu ‘Gordion’dan ve bahsetmiştir. Strabon, ayrıca Gordionların ermeni, Tarsus ve Sosini/Sason? mıntıkalarında da yaşadıklarını belirtmiştir:“Dicle Nehrinin bulunduğu yerler Kürdlere aittir. Gordyaei (Gordyaea) bölgesi, antiklerin ‘Kardukhi’ dediği yerle aynı yöredir.”. Diodorus Siculus’un (m.ö. 90-m.ö. 30) Kürd krallıkları ‘Gordyene’ ve ‘Sophene’yi; Strabon da ‘Sophene’ ve ‘Corduene’ olarak vermektedir.

Strabon’un bahsettiği Adiabene Krallığı’ndan, M.S. 1. yüzyılda tarihçi Pliny (M.S. 23-35), 37 kitaptan oluşan “Naturalis History”de, Ediabene’den “Eskiden Carduchi (Kardukhi) halkı olarak bilinen şimdi ise Cordueni, Adiabene’yle birleşir ve önlerinde Dicle Nehri akar (Kitap: VI, 17/14 s.)” diye bahsetmektedir. Dicle Nehri’nin Ermenistan’dan başlayıp ‘Kürdistan Dağları’ndan, yine bir Kürd bölgesi olan Adiabene’den, Apameadan ve Mesene kasabasından geçtiğini yazmıştır (Kitap VI, 31s.). Kürdistan’a ‘Gordyæi (Gord Yurdu)’ diyen Pliny, ‘Tigris (Dicle)’ adlı bölümde Dicle nehrinin Med dilinde ‘ok’ anlamına geldiği ve nehrin adının okun hızından aldığını, Dicle nehrinin Gordyaei dağlarından geçtiğini yazmıştır. Kafkas kapılarının ardında ‘Gordyaean/Kürdistan’ Dağları’nda Valli ve Suarni diye barbar ve gaddar kabilelerin halen bulunduğunu da söylemektedir.

Pluturch (M.S. 46-120) ise, “Bioi Paralleloi/Paralel Yaşamlar” kitabında, ermeni kralı Büyük Tigran ile Bantis kralı VI. Misradat’ın (M.S. 63-120) birlikte; Kazvin Denizi’nin güneyinde ve ferisilerin denetiminde bulunan Medya’nın ve Fırat Nehri’nin doğusuna döşen Zarbienus’un krallığındaki Gordionların ülkesinin ele geçirme serüveninden bahsetmiştir. Plutarch, Ermenistan kralı Tigranesin’in Kürd Kralı Zarbienusu, karısını ve çocuklarını, destek istediği Romanlılar Ermenistan’a girmeden önce suikast düzenleterek öldürdüğünü ve Romalıların Zarbienus adına cenaze töreni düzenlediğini anlatmıştır. Plutarch, M.S. 115 yılında Korduene kralının adının Manisarus olduğunu yazmaktadır.

Claudius Ptolemaeus (M.S 90-M.S. 168), Diyarbekir’ın “Bagraoandene/Bekiranlılar”, Antep’in “Belcanea/Belikanlılar”, Hakkari'nin “Tigranoandene/Tiriganlılar”, El-Aziz’in “Sophene/Süphanlılar”, Dersim’in “Derzene”, Botanlılar’ın “Bokhtanoi” aşiretlerinden söz eder. Ptolemy, ‘Carduchiler/Kürdleri’i, Geliler’in aşağısında Margasiler’le Cadusiler’in topraklarına yakın bölgesinde gösterir ve daha ilerde ise ‘Gordyene/Kürdistan’ ve ‘Gordyaei Dağları’ndan söz eder. Ptolemy; Polybius (M.Ö.203-M.Ö.120) ile Livio/Titus Livius’un (m.ö. 59-m.s. 17) daha önce yazmış oldukları hadiseye benzer olarak; Suriye üzerinde hakimiyet için Mısır kralı Ptolemy III ile M.Ö. 217 yılında yaptığı savaşta bir süre önce isyancı Medya satrapı Melon’u yenilgiye uğratan Selefkos kralı Antiochus III’ün ordusunda ‘Cardaces (Cardac’la, Karda’lar)’ da vardı.

Dio Cassius (M.S. 155-240), Roma tarihi üzerine yazdığı ve sadece günümüze 19 cildi kalan 80 kitaplık “Histoire Romaine/Roma Tarihi”nin 68. kitabındaki 26. paragrafında ‘Gordyen/Gord Yurdu (Kürdistan)’e yer vermiştir.

Ammianus Marcellinus’un (M.S. 330-391?), 359 yılında Amid/Diyarbekir’e olan pers saldırısından söz etmekte ve buraları ‘Korduen/Kord Yurdu/Kürdistan’ olarak adlandırmaktadır

Eutropius, “Breviarium historiea Romanae” adlı 10 ciltlik tarih kitabında, Roma İmparatoru Trajanus’un döneminde hakimiyetin sağlandığı ülkelerden biri olarak ‘Cordueni/Kürdistan’a da yer verilmektedir.

Tarihçiler Kürdleri ifade etmek için ‘Kard, Kord, Gord, Kirti, Kurti’, Kürdistan’ı ifade etmek için de ‘Corduene, Corduaie, Cordyeae, K/Cardu-chi, Cordueni’ kullanılmıştır.

Yüzyıl - Şahsiyet - Söz Etme Biçimleri:
__________________________
M.Ö. 5. yy. Heredod Pacty (Bohti, Boran)
M.Ö. 4. yy. Ksenefon Kardukhi (Kürd-ler)
M.Ö. 1. yy. Sallust, Diadorus Cordueni, Cordyene
M.S. 1. yy. Livy, Strabon Cyrti, Gord
M.S. 2. yy. Plutach, Pliny Gordyeni, Cordueni
M.S. 2. yy. Ptolemy, Dio Cassius Gordyene, Korduene
M.S. 4. yy. Sextus Ruf, Eutropius Kardueni, Cardueni
M.S. 5. yy. A. Marcelinus, J. Honor, Zasimus Cardueni, Corduene, Cordyena, Kardueni

Xelkên Kevnare yên Rohilatê
Ancient Oriental Peoples

(Eski Doğu Kavimleri)

Kürtlerin tarihine bakınız, mübalağasız 4 bin yıllık bir direniş ve devlet geleneğimiz var. Hatti olarak direnmekle Hattuşaş'ı ortaya çıkarmış, Mitanni olarak direnmemiz Waşuganni'yi. Zagroslardan Luvi olarak inmiş Babil'i ele geçirmişiz çevre halklar Kassit demiş, biz kendimize Lulubi demişiz. Bu saydıklarımın her biri imparatorluktur. Her biri yüzlerce yıl yaşamıştır. Sonrasında Skyt olarak Susa'da tekrar imparatorluk olmuş, içerden darbe ile dağıtılmış ve Med olarak tekrar imparatorluğa dönmüşüz. Son imparatorluk Part'tır, 450 yıla yakın imparatorluk olarak yaşamıştır. Buraya kadar saydıklarım Kürt hikayesinin Ur hanedanlığıyla başlayarak kayıtlara geçmiş tarihsel seyridir. Bunların dışında kürt devletleri var, başkentleri, yöneticileri biliniyor.

Tarihte her milletin ve her devletin yenilgileri vardır ve olmuştur. Kürtlerin tılsımı Lulubi isminde saklı, "ışığın çocukları-ışığa hükmedenler" şeklinde çevirmek mümkün. Hattuşa da öyle. Hetaw, zazakideki Tij'in karşılığı, güneş (ışığı-aydınlığı) anlamında. Yazım farklılığı bizlerin bu bilgileri farklı milletlere ait kayıtlardan aktarmış olmamızda. Taş ve tabletlere sinmiş transkripsiyon tozuna üflediğimizde bu isimlendirmelerin kürt aslı ve karakteri beraklaşıyor, anlamını buluyor.

Bu tarihi değinmeden de anlaşılacağı gibi kürtlerin her zaman ışığı ve yol göstereni vardır ve olmuştur. Kürtlerin her zorlu dönmeden sonra tekrar felaha taşınmasının sırrı da ışığa verdikleri önemde karşılığını bulur. Bugünkü felaketimiz bu noktada düğümleniyor. Kürtlerin tarihinde ilk defa millete öncülük edecek aydın, ruhban ve yönetici sınıflar ezici ekseriyetle işgalcilerin dini-ideolojik safsatalarıyla donanmış olarak fiilde işgalcinin bileşeni hatta askeri durumunda.

(....)

Kenan Fani Doğan

_____
NOT: Binlerce yıllık devlet olma geleneği olan kürdlerle mukayese edildiğinde türklerin ilk devleti (Karahanlılar) 10. yüzyılın sonlarında kurulmuştur. İigalci islamo-faşist türk devleti'nin bu konuda 'tarihte 16 türk devleti' iddiaları asılsızdır. Birçok kürd devletini de türk devleti olarak göstermektedir.

KÜRD TARİHİNİN AYDINLATILMASI İÇİN ÖNEMLİ SORULAR - 1:

KÜRDLERE NEDEN KOLAY 2 BÜYÜK KOMPLO VE DARBE YAPILABİLDİ?
1. büyük komplo darbe küdlere Med Saray Darbesi'yle Medya'da alt kasta mensup olan Hindistan'dan Medya'ya göç etmiş PARSEKLER (dilenciler, bugünkü acemler) denilen bir zümre tarafından MÖ 4. yüzyılda yapıldı.
2. büyük komplo darbe küdlere Orta-Asya'dan gelen, işgalci türk denilen, göçek avcı, toplayıcı ve yağmacı barbar bir kavmin torunlarının devşirme artıkları tarafından 1923'te Lozan'da yapıldı.
Kürd aydınları bu sorunun cevabını verebilmelidir.

Soran Hamarash/ The Lost & Untold History of The Kurds

Kürdler kendi tarihlerini kendileri yazmalı

Kürdlerin tarihi şimdiye kadar genellikle hep başkaları tarafından yazıldı. Hatırı sayılır tek tarih kitabımız Şerefname bile, kürdçe değil farsça yazılmıştır.

Yanıtlanması gereken sorular çoktur:

- Kürdler ve Kürdistan'ın tarihteki yeri neredeydi?

- Tarımcılık, hayvancılık ve ticaretin doğup geliştigi toplumlarda, Kürdistan coğrafyasındaki halk topluluklarının ürettikleri ürünler ve bu ürünlerin tarihi Kürdistan sathında paylaşım ve dağıtımı hangi koşullar altında gerçekleşmekteydi? Çünkü adı sayılan bu süreçlerle sosyal topluluklar örgütlenerek, kavimleşerek oluşmaya başladı.

- Kürd ve Kürdistan topraklarına gelen işgalci güçler, yayılmacı ideoloji ve dinler kürdleri ve kürd ülkesini nasıl etki altına aldılar?

- Kürdlerin yahudilik öncesi eski dinleri neydi?

- Kürd hanedanlıklarının çevre kavim ve halklarla ekonomik, sosyal, siyasal, kültürel ve askeri ilişkileri neydi?

- Kürdlerin kurup yönettiği Eyyubî İmparatorluğunun kürdlere kazandırdıkları ve kaybettirdikleri nelerdir?

- Yahudilik, hıristiyanlik ve müslümanlığın kürdleri kürdlerin en eski dini olan ezdilikten devşirererek ne kadar değistirdiği ve kürdler üzerinde hangi olumlu-olumsuz etkiler bıraktı?

- Ticaretin giderek daha fazla gelişmeye başladığı antik dönem (MÖ 200 ve MS 500) yıllarında Kürdistan'da hangi yiyecek' giyecek ve diğer zaruri temel mamüller üretiliyor, paylaşılıp dağıtılıyordu?

- Bu paylaşım ve dağıtım süreçlerini idare eden hiyararşik yapı (hanedanlıklar, krallıklar, imparatorluklar) kimler tarafından oluşturuldu?

- Bu dönemde kurulan kürd hanedanlık ve imparatorlukların tarihi nasıl oluştu, ve bu hanedanlıklar nasıl gelişti ve yıkıldı?

- Ortacağa (800-1500) geldiğimizde, Avrupa ve Yakındoğu'da (Ortadoğu'da) yoğunlaşan ve özgün teknolojik açılımlar yaratan tarım ve ticaret ilişkilerinde kürdlerin kendi çevre halklarıyla ilişkileri nasıldı? vb, vb.

- Kürd adıyla değil, değişik adlarla türemiş, kurulmuş ama özünde kürd olan kürd devlet ve imparatorlukların yakından incelenmesi, bilinmesi, tanınması.. örneğin, mitaniler ve maniler gibi.

Ortacağa kadar olan gelişmeleri kürd ve Kürdistan süzgecinden geçirdikten sonra, Ortacağ'dan bu yana kürd ve Kürdistan tarihi kendiliğinden aydınlanabilecek durumdadır.

Umarız kürdler bu sorular üzerinde yoğunlaşıp insanlık açısından köklü ve anlamlı kendi kadim tarihleri ve kültürlerinin şimdiye kadar yadsınıp karartma çabalarına karşı en hatırı sayılır ve en iyi bir cevabı vermiş olurlar.

11-2-2009

Goran Candan