Hel best van
HELBESTÊN HELBESTVANÎ

(Goran Candan)

Home  |  Destpêk  |  Ana Sayfa

DÊRIK

D ê r i k - Dêrika Çiyayê Mazî (Cêwiyê Dêrika Hemko - Malikî
Li wî aliyê xetê, lêbelê her dem li ber dilê me..)

          DÊRIK (*)

            dêrik! dêrika çiyayê mazî!
            dêrik! dêrika hemko li wî alî
            li wî aliyê din
            li bin xetê!

            her çend ew xet li navbera we be
            navê we her yek e
            axa we jî
            dêrik, dêra biçûk

            hûn her du dêrên biçûk
            li ser we ava bûn birc û kelat
            bi reh û kok û binyad
            kela bircê
            kela rebetê

            ne tenê xêra dêrê
            ji we dihat
            lehiya xêr û bêrê
            li nêzîkê we
            xelk birçî ne diman
            li ser mehseran
            li bin mehseran
            ne jî tîhnî
            li serê kulêban

            li destpêkê
            li şikeftên xanûkê,
            ma kî bi vê dizane,
            ku li wir xwedî bû mirovayetî?

            şop û bermayên ku hene
            çi car wisa bi hêsanî
            na bêjine me
            ku ew der yek ji
            wargehê mirovan e
            ew mirovên berê

            bûn oldar û ayinperest
            ava bû dêra metînan
            dêra biçûk,
            li vî aliyê xetê
            yek ji kevintirîn
            perestgeha fillayetiyê
            li nav dêrikê
            li wî aliyê xetê
            li dêrika hemko
            li 'malikiyê'

            31.8.2005

               Hel Best Van

            * Dêrik: Dêra biçûk, (Küçük Kilise)

WÊNEYA NEWROZÊ

         WÊNEYA NEWROZÊ

            min î roj
            wêneyek Newrozê wergirt
            ji Kurdistana rengîn
            firîn ji canê min hemû
            xem û xefet êş û birîn

            min î roj
            wêneyek Newrozê wergirt
            ji hogirê rêzdar û hêja
            ne ma êdî bi min re
            kul û kelemên doja

            24.3.2007

               Hel Best Van

N e w r o z  - li quntara Çiyayê Reş li seriya Amedê (Diyarbekrê)..

          NEWROZ..

            Roja Nû!
            roja nû ya salê
            
            Li Newrozê
            namîne êdî
            ew sar û serma
            ji demsalên
            payiz û zivistana

            Namîne êdî
            tarîtî û nexweşî
            roj nû dibe
            nû roj, nû roz, new roz!
           
            Dawiya tarîtî û dijwariyê
            şilî û şepelî, sermaya zivistanê
            loma destpêk e Newroz
            destpêka buharê

            Ew ên ku
            ji payiz û zivistanan derbas bûne
            tenê ew digehîjin ev roja delal û rengîn

            Ew ên ku ji ew rêça
            xembarî û giraniya
            rojên reşeba û bagêran hatine
            her tenê ew digehîjin vê roja zelal,
            xweş û şêrîn

            Ew ên ku ji ew
            bela û tofanên xezeb û dirinde azad bûne
            tenê ew digehîjin Newroza zêrîn û dilvîn

            Lêbelê!
            mixabin ku ne her kesekî ye,
            ku digehîje vê roja xweş..
            ne hêsan e ew çend dilgeşbûn
            ne hêsan e derhanîna
            kul û keser û xeman
            bi yekcarî ji canan
            ji canên bi êş

            Ne her kes e ku, bikaribe
            derbas be
            ji wan payiz û zivistanan.
            
            Zivistan! Tabestan!
            Wan zivistanên reş, tarî
            dirêj û bêdawî

            Heger ne bi hêz û desthilat bî
            heger ne şareza û dilşêr bî
            belku payiz te bihêle
            lê zivistan qet te nagehîne biharê
            ew bihara xweş û rengîn
            dilcan û xemrevîn

            Ji ber ku Newroz
            bihar, xweşî û şadiyê dihêne
            rizgarî ye ji tarîbûn
            ji xembarî

            Ji ber ku Newroz
            cejn û şanaziya pêtî ye
            serxwebûn a dil e
            û azahî

            Newroz ev e
            tev şahî ye
            lê ne şahiyeke bênaverok
            û veng û vala
            
            Yên ku ji dijwarî û ji zivistanên tarî
            derbas dibin bi gernasî
            tenê ew dikarin xwe bigehînin
            vê roja rindî û bextiyarî

            Wan ev armanc
            bi xwêdana henî
            xist di dest xwe de
            bi dilsozî û nebezî

            Ey welat! Welatê kurdan!
            Welatê Newroz û pîroziyan!
            Law û qîzên te hene
            ber bi serinc û agehdarî şayan
            yek ji wan bi navê Mazlûm Dogan
            roja Newrozê li 21ê adarê
            sala hezar û nehsed û heştê û duduyan
            li wê dema taristanî li zivistanan
            li jêr desthilatiya zulimdaran
            ew rabû ser piyan

            Kirin lê kezebreşî
            şikence û bêbextiyan
            Wî li ber vê
            mirovneşînasî û bextreşiyan
            serî hilda
            berz û bala kir berxwedan!

            Bi sê darikên biçûçik ên kifrîtê bin jî
            wî ji bîr nekir pîroziyan
            ew pîroziya watedar û qedrgiran

            Neyar, ê hov û dirinde
            vemirand agirê wan her sê darikan
            lêbelê agirê Newrozê
            agirê gurr ê serhildanê
            serhildana serxwebûnê
            geş û pêtî
            li nav dilê Mazlûm
            hezar car
            rûreş kir wan zulimdaran

            Wî dizanî ku
            bê cangorî
            tu nabînî
            çi serxwebûn
            çi azadî

            Divêt kurd
            dîsan lêxin wek Kawayê Hesinger
            lêxin dîsan wek Rustemê Zal
            lêxin li serê Dehaqê xwûnxwar
            li tariyê xin li nav zindanên dagîrker
            
            Li xwe helal bikin
            şahiya li van rojên rind û ciwan
            li xwe helal bikin
            van deşt û çiya û zozanên
            serbixwe û azad ên
            bi hezaran salan

            Bê serxwebûna dilan
            kes nabîne Newroz
            ne cejn
            ne şahî û şanazî
            ne azadî
            û ne jî jiyan

            21.3.1989
            Düsseldorf

               Hel Best Van

BIJÎ ALA ME YA RIND!

Ala kurdan rind û bedew

          BIJÎ ALA ME YA RIND

            Bijî ala me ya rind
            Vêdikeve weke find
            Li tarîtî şev yan roj
            Ronî dide bajar gund

            Ev ala ye pîroz e
            Dager û nîşandoz e
            Biparêzin her du çav
            Ala her pêşeroj e

            31.08.2007
            Stockholm

               Hel Best Van

          WELATE MIN

            Welatê min Tu pir rind î
                                    ji kûrahiya dil dibêjim          
            Li her derên xwe bi xeml û bend î
                                    ez ji can û dil dibêjim

            Tu dayika Mezlûm û Xeyrî
                                     şûnewarê Rustemê Zal î
            Tu şîrdayika Kemal Pîr î
                                     ew hevrê yê şîrhelalî


            Egîd û gernasên Te ku
                                     naqedin bi kad û galgal
            Di riya rizgariya Te de
                                     na veşêrin ne can ne mal


            Çiyayên Cûdî, Çirav û Gabar
                                     bûne cih û warê wan e
            Herekol, Sîpan, Mazî û Agrî
                                     dil û dest dan ji bo wan e


            Welatê min Tu her bijî
                                     dilkaniya evîndaran
            Şad û bextewar û serwext bî
                                     Tu wargeha şêr û palewanan

            Paris
            1989

               Hel Best Van

KANÊ SERBESTÎ

Ber bi serbestiyê ve

          KANÊ SERBESTÎ

            evan çiya û zozanan
            bangî me dikin heyran
            kanê serbestî?
            çima ev jiyan?
            kanê wan sozên ku We dan?
            ji bo çi hemû winda man?
            
            gava ro dihere
            beyanî divegere
            hêvî û daxwazên me
            hemû di gel royê ne
            diçin û dihên
            her wekî me
            li navbera
            hat û çûnê ne

            zaroyên royê hetavî ne
            welatê royê dil bi vîn e
            ew li bendî serbestî ne

            3.10.2007

               Hel Best Van

DAGERA TEVGERA ZAROKÊN ROJÊ

EY HETAV, EY XOR, EY XURŞÎD, EY MÎHR

XOR - Kurdistan Welatê Hetavê

          EY HETAV, EY XOR, EY XURŞÎD, EY MÎHR (*)

            maşalê Tu ne vemirî
            maşalê Tu ta serteserî
            gerdûn germ û rohnî bikî
            
            ey hetav, ey xor, ey xurşîd û mîhr!
            li ser ruyê erdê ew zaroyên Te
            ji Te pir hez dikin hemû ÊZDÎ ne

            ey hetav, ey xor, ey xurşîd û mîhr!
            li cîhanê ji zaroyên Te
            kurd li bendî xweşiya Te ne

            7.10.2007

               Hel Best Van




(*) MÎHR anku MÎR peyveke kurdî ye. Peyva EMÎR ya erebî ji vê reh û kokê hatiye. Ji padîşahê kurdên mêjûyî re MÎR digotin ji ber ku ew niwênerên, berpirsên Xwurşîdî (Hetavî/Xwedayî) yên li ser ruyê erdê bûn. Kurdên mêjûyî hatavê wek Xwedanê xwe dipejirandin, jê re niyaz û nivêj dikirin. Ji lew re li nik kurdan gelek navên hetavî hene ên wek: xor, xursîd, mîhr.

DUAYA VÊ SÊ

Azadî, azadî..
Ma ji bo Te
xelkê me
çi dî û çi nedî?

Azadî, azadî..
Tu per û bask î,
wek per û baskê
Melekê Tawus,
renga-reng î..

Xweşik, rind,
ciwan, spehî,
qeşeng û pir lihevhatî

Tu bi qedrê xwe kî,
Tu xelkê me êdî perişantir ne kî.
Bes ew xezeb û tofanan
li ser me bigerîne.
Deriyekî xwe yê ji hezar deriyan,
ji Laleş û Şingala Nûranî re,
bo vî xelkê me jî vekî.

Hel Best Van
20.8.2014

BERXWEDAN

Berxwedan jiyan e

         JI TE RE BERXWEDAN

            ma jiyan Berxwedan e, yan jî Berxwedan jiyan ..?
            herê, herê..

            digotin kurd ne maye li cîhan
            ne maye digotin bi yekcarî li jiyan
            li hêlekê jî rast bû ev gotina han
            kurd hatibûn ber man û neman

            ev rewş weha bû, gelî xwuşk û birayan
            weha hatibû honandin jiyana me hemû kurdan

            lê belê!
            biryardarên serîhildana dîrokî
            van zaroyên me yên hevnifşî
            xwe ragirtin li hevber vê rewşê
            gotin: ha kurdino!
            belengaz û bindestino
            çawa ku em belengazên neteweyekî ne
            her wisan jî em:
            bindestê çînekê ne!

            rabin
            hemû keç, xort, jin, mêr, kal û pîr
            hemû bidin hev destan
            hilgirin rext û çekan
            li bejn û milan
            divêt em derînin ji nav welêt
            van neyarên bav û kalan

            wisa digotin wan berxwedanvanan
            durust, dilrast, canfîdakar û dilînî
            bi buhayê dilopê zêran
            zelal û pak û pêtî
            her wisa digotin
            ev bû gaziya wan
            amanc û hêviya wan
            tenê, bes tenê ev bû
            deranîna neyarên mirovatiyê
            ji xaka pîroz a niştiman

            dilsoz bûn
            dilsotiyên soz û peymanên xwe
            çi digotin wê jî dikirin
            digotin: de zû rabin
            destan xweş bidin hev
            dakevin nav bajar û gundan
            mînanî şêran
            da ku em pêk bihênin
            peyman û biryarên şahên merdan

            xweş xebitîn
            zû ajotin
            kirin lez û pele
            xêza xebata hinekan
            baştir diyar bû ji yên dinan

            ev xweş nehat bi neyaran
            ji lew re pir tirsiyabûn ji wan
            lez kir, bi carekê dest danî ser rewşê
            hêriş bir ser dara jiyan

            hezar û nehsed û heştê, diwanzdehê îlonê
            perçiqand ji şax mil û gulî
            û berda bi avê de, bê dudilî

            nexwe tirsiyabû
            baş tirsiyabû
            hem jî gelekî, zaf û zor
            ma ew ne tirsiya
            kê di şûnê de bitirsiya?
            ji lewre yên li hevber wî
            nas nedikirin çi asteng î stirî
            rabûn mîna bahoz, aşît û lehî
            dabûn ber xwe
            gund û bajar û gelî
            hemû welat bi seranserî

            neyar bi vê tirsa dilê xwe
            ew tofana xezebê, şikenceyên kesnedîtî
            barandibû li ser dîl û girtî û bindestên xwe

            gotin tiştek e, lê dîtin tişteke din
            mejiyê meriv ne digirt ev çend zext û zordarî

            lê ev hemû ji bo çi bû?
            ji bo ku ew ne dipejirandin
            vê jiyana berbend û belengaz
            jiyana bê serbestî, bê serxwebûn û azadî

            ew ên ku
            di xebat û lebatê de
            xwedî biryardariyeke xurt bûn
            van şikence û lêdanan
            kar ne dikir li ser wan
            ew dîsan xwedîsoz bûn
            peymanpaye û biryardar bûn
            xwedî bîr û bawerî û amancan
            ev çend şikence, zor û zexta giran
            qet kar ne dikir li ser wan
            bê tirsa dil û can
            çi digotin?
            berxwedan jiyan - berxwedan jiyan!
            hawar bû li zindanan
            li zindana Amedê:
            berxwedan jiyan - berxwedan jiyan!

            yên di kar û xebata xwe de
            xêz-sist û qels û jar
            ji tirsa dil û can
            ji tirsa xwe ku:
            xwe ji gel û welatê Kurdistan
            bi nirxtir û giranbuhatir didîtin

            lêbelê
            mamosteyên Zanîngeha Girtîgeha Diyarbekrê:
            Mazlûm, Xeyrî, Kemal Ferhad, Ekîf, Elî, Mihemed Emîn
            û her şehîdên bênav ên li zindanan:
            rastiyê nîşanî wan dan:
            berxwedan jiyan e - berxwedan her jiyan!

            têbînî, jêrenot û serincek:

            heger em bibêjin ku mirovayetî
            li hîç derekî din ê cîhanê
            wek li zindana Amedê ne giriyaye
            û
            heger ku em bibêjin ku mirovayetî
            li hîç derekî din ê cîhanê
            wek li zindana Amedê li ber xwe ne daye

            …hingê em rastiyeke dîrokî dihênine ser zimên

            10.10.1989

               Hel Best Van

                   • Wêneya sor a tabloyî: Madhat Kakeî

HEVALTÎ

          HEVALTÎ

            - Bo Ferîdê Metînî yê Golgulî

            Hevaltî û hogirî pir xweş e bira can
            Her bi tendurustî û dilxweşî li jiyan

            Ne hiştin em bijîn l'warê bav û kalan
            Dilşikestî û xembar pekiyan li dûriyan

            Ey Xortê Metîna hevalê min ê rêzdar
            Me bawerî xurt e, vegerine ev buhar

            18.6.2009

            Stockholm, SWÊD

               Hel Best Van

NEYAR BI HELEPÇÊ VEDAN

H e l e b ç e    - her dem di nav dil û cerg û kezeba me de..

               NEYAR BI HELEBÇÊ VEDAN

            helebçe
            heleba biçûk
            lê brîna mezin
            bajaro
            bajarê rengîn
            bajarê xweşdivî
            yê Kurdistanê

            ji vê
            bi 19 salan berê
            sala 1988ê
            li 16yê adarê
            neyarên bêbext
            wek maran
            bi Te vedan
            wan marên reş
            ên zengildar
            gez kirin
            wî canê
            Te yê narîn
            û pak

            birîn kirin
            êşandin
            sotandin
            rijikandin
            bi hezaran
            zaro û zêrç
            jin û keç û xort
            û nexweşan
            kal û pîran
            tev hev
            bi carekê
            bi xwe re
            birin

            hey wax, hey wax
            hey wax

            gelî kurdan
            divê em hîç
            ji bîr nekin
            navê Te

            gul biçinin
            her dem
            li baxê Te

            16-3-2007

               Hel Best Van

QAMIŞLOKÊ DILZÎZOKÊ

QAMIŞLOKÊ DILZÎZOKÊ

Çi nazik î Tu wek pelê daran zîz
Ji Nisêbînê ta Çiyayê Ebdul Azîz

Zexel pir û pir li ser Te digerin
J'tama xwîna Te her dîn û har in

Gava ku ketibin ser dil zexel
Zû zû na rabin dikevin mexel

Divêt xwe hilkî wan hilweşînî
Xencer li dilê wan Tu biçikînî

Hêlek Nisêbîn hêlek Hesêçiya
Serê Kaniyê du xwuşk û bira

Çiyayê Kurmênc û bajarê Efrînê
Ji bîr nakim Qamişloka rengînê

Dêrika Hemko, Amûd l'hêla din
Bajarê evînê va ye em hatin

20.06.1982
Qamişlo

Hel Best Van

HEME CAN

M i h e m e d  O z b e g (Mehmet Özbek)

          HEME CAN

            tu dildarê
            axa welat
            hevalo
            ez heyran
            tu sozdarê
            doz û têkoşîna
            kurdan
            heyf û mixabin
            ku ev çend sal
            û zeman
            em ji hev
            pir dûr
            û cuda man
            lê dilê me
            her dem hişyar
            bi yek lêdan

            mihemed Can
            mihemed Ozbeg
            begê began
            hevalo
            hogiro
            can û cîger
            xortê xortan
            gava derfet çêbû
            havîna sala 2006an
            ku ez zîvirîm
            ser xakê
            bav û kalan
            min bra Ehmedî dît
            em li pey
            şopa Te geriyan

            gava
            herî dawî
            me hev dît
            bi rûgeşî
            dilxweşî
            û bi kêf
            û henekan
            hingê
            ji ber dilê min
            ket kevirekî gran
            ji ber kêfxweşiya
            vê hevdîtinê
            min dikir
            ku ez bifiriyam
            tu dîsan her wek berê
            dilgerm û rûken
            xweşxeber û dilnerm
            me hev dît sê caran
            li navbera çend rojan
            lê sond be bi wî navî
            navê wî Xwedayê
            mihrîban û dilovan
            ez qet ji Te têr ne bûm
            lê dîsan
            em zû
            ji hev qetiyan
            ax ji ber vî derdê cudayî
            gava ku me dîsan hê nû hev dît
            te digot qey ne bes bû
            ev cudabûna ji hev
            a bîst û pênc salan

            vê sibê
            xeberek reş hat
            got Mihemed ji nav me bar kir
            konê xwe ji nava konên me rakir
            ev xebera reş dilê min sotand
            kezeba min peritand
            ma hê ne zû bû bira can?

            min li wêneya Te temaşe kir
            zarotiya me
            xortaniya me
            ji wê dema
            hem li Gundê Qadya
            hem jî dema li nav bajêr
            hemû ketin bîra min
            dema me ya
            l'Xwendegeha Îmam-Xetîbê
            dema me ya l'têkoşîna l'hevberî
            bêmafiyan
            xirabiyan
            neyariyan
            yek bi yek
            min ew bi bîr hanîn
            tembûrvaniya Te
            ew tembûra Te ya
            ku ji Îbrahîm Kaypakkaya'yî
            ji te re yadîgar mabû
            wan stranên Te yên kurdî
            ku ji kûrahiya dilê Te
            dihatin ser lêvan
            min ew hemû bi bîr hanîn
            û bi van yadîgariyan
            sojiya dilê xwe kewand

            Te ji bo min gotibû
            ku doktorek
            li nexweşxaneya xopan
            a dewleta tirkan
            li Sîmîrna'yê
            Te ji mejiyê Te emeliyat kiribû
            ji vir berê bi çend salan
            Te got ku ev doktor ji Te re gotiye
            dibe ku Tu piştî vê emeliyatê bijiyî
            lê dibe ku jî Tu ne jiyî!
            Te pirsîbû 'çima?'
            'ma te ne got
            ku ew kîsê li nav mejiyê min
            ne bêcir e, yê cirbaş e?'
            ax û eman
            wan nexweşxaneyan
            wan 'nexweşxaneyên' tirkan!
            maşalê hûn birûxin!
            ma ne bes e êdî?
            ji vî berê bi çend mehan
            we xortek din jî,
            Hesenê xort jî bir bi vî awayî!
            hey 'nexweşxaneno'!
            nexweşxaneyên tirkan
            topa ezmana li we keto!

            mirin li pêş me hemûyan
            lê "mirina" wisan
            ku ji her du hêlan
            bêbext
            zû û venepem
            dilê me dax kir
            û hemû sotand

            neke xem
            û nebe guman
            ciyê Te buhuşt be maşalê
            doza Te ji xwe li ser milan
            li ser milê
            van keç û kuran
            van keç û kurên me yên
            evîndarên welêt
            dozdarên Kurdistan
            tu bimîne li nav xêr û xweşiyan
            bêdawî û ber bi serteseriyan
            hey Mihemedo
            mihemed can
            begê began!

               Helbestvan

              13.1.2007 Stockholm

(*)- Mihemed Ozbeg hevalê min ê zarotiyê bû. Ji 7-saliya xwe, min û wî me hev nas dikir. Pir heyf
û mixabin, ku me di xortaniya Wî de Ew winda kir. Mihemed ji ber nexweşiya penceşêrê demeke
dirêj nexweş bû. Bîst û pênc sal bû ku me hev ne dîbû.

Paşnavê Mihemedî, 'Ozbeg' bi kurdî ye. Ji du reh û kokan pêk hatiye. Ji peyvên: 'oz' û 'beg'ê.
Peyva OZ&UZ di wateya bingehîn'ê de ye. Anku resen, çavkanî, usare, ûs, ûz, as, ya essasî, ya esil, ya pêşî û ev peyv di latînî de ESSANS (ess) e. Peyva BEG jî peyveke avestayî kurdî ye. Anku BEGÊ RESEN, begê rastî (eslî).
Tirk xwedê gravî digotin qey ew naveke "tirkî" dabûn wî.
.

Ev gel cara yekê nan paht Mal ava kir û stûn spart Gund û kanî bajar danî Xêr û xweşî bo me hanî Hel Best Van

GORAN CANDAN

Foundation For Kurdish Library & Museum