- Bu büyük benzerlikleri görmeyen kör gözler açılsın!

İslam öncesi döneme ait kürd mezar taşlarının (kürdçe kêl) tamamının üst kısmında güneş sembolü ve kürd hançeri (çoğunlukla eğik şekilde yerleştirilmiş bir kama ya da kısa kılıç) yer almaktadır. Bu mezar taşlarının üzerindeki simgelerin yerleşimi, çizim tarzı ve yontma teknikleri; Göbekli Tepe’deki yaklaşık 13 bin yıllık geçmişe sahip olan T-formasyonlu sütunlar üzerinde bulunan kabartmalara ve oyma stiline şaşırtıcı ölçüde benzemektedir. Hem formasyon mühendisliği hem de sembolik ifade dili açısından aralarında dikkate değer benzerlikler bulunmaktadır.

1. Sembollerin Sürekliliği ve Arketipsel Hafıza
Göbekli Tepe'de bulunan sütunlardaki kabartmalar, çoğunlukla yırtıcı hayvan figürleri, soyut semboller ve dairesel motiflerden oluşur. Bunlar ilk bakışta farklı kültürlere aitmiş gibi görünse de, Orta Mezopotamya ve Yukarı Dicle havzasında binlerce yıl boyunca varlığını sürdüren kürdlerin güneş kültü ve kozmik merkez anlayışı ile doğrudan ilişkilidir. Kürd mezar taşlarında rastlanan güneş sembolü, ölümsüzlük, diriliş ve tanrısal ışık fikrini temsil eder. Bu sembolizmin Göbekli Tepe'den sonraki medeniyet katmanlarına taşındığını gösteren arkeolojik ve antropolojik işaretler mevcuttur.

2. Taş İşçiliği ve Formasyon Bilgisi
Göbekli Tepe’deki T-formlu dikilitaşlar, mühendislik ve sembolizm açısından son derece gelişmiş bir bilgi düzeyine işaret eder. Aynı bölgede daha sonra ortaya çıkan Zêrzîvan Kalesi, Karahan Tepe ve bütün Ezdî - Alevî - Yarsanî mezarlıklarında benzer taş işleme tekniklerine rastlanmaktadır. Kürd mezar taşlarında görülen kesme biçimi, taşın yere gömülme açısı ve kullanılan malzeme, Göbekli Tepe ile kültürel bir süreklilik içinde olduğunu düşündürmektedir. Bu da, bölgenin en eski halkı olan kürdlerin tarihsel olarak taş mimarisinde özgün bir gelenek taşıdıklarını ve bundan da öte kürd atalarının Göbekli Tepe tapınaklarının mimarı olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır.

3. Hançer ve Kimlik
Kürd hançeri, yalnızca bir silah değil; aynı zamanda erkeklik, koruma, onur ve özgürlük sembolüdür. Mezar taşlarında bu hançerin güneşle birlikte yer alması, ölen kişinin yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda ruhsal bir savaşçı olarak da hatırlandığını ima eder. Göbekli Tepe sütunlarında doğrudan hançere rastlanmasa da, orada betimlenen yırtıcı hayvan figürleri (örneğin aslan, yılan ve akbaba), savaşçı ruhlara işaret eder. Bu figüratif benzerlik, ölüm ve güç arasında kurulan ortak bir anlam evreninin varlığını işaret eder. Aslanın kürd tarihinde en önde gelen bir motif olduğunu unutmayın.

4. Kültürel Hafıza ve Etnik İzler
Göbekli Tepe, qadim kürd şehri Ruha sınırları içinde yer almaktadır ve tarihsel ve kültürel bağlamda Kürdistan’ın bir parçasıdır. Bölgede konuşulan en eski dil olan kürdçe'nin neolitik döneme dair kavramları hala yaşatması (örneğin: kolan, genim, mûzîq, nok gibi tarım ve göçerlikle ilgili terimler), bu halkın Göbekli Tepe’yi inşa eden topluluklarla doğrudan ilişkili olabileceğini akla getiriyor. Mezar taşlarındaki semboller, bu kadim hafızanın taş üzerindeki devamı olarak görülebilir. Bu durum, tarihsel sürekliliğin yalnızca yazılı belgelerle değil, taş ve sembol üzerinden de okunabileceğini göstermektedir.

Goran Candan