KÜRD MİLLETİNİN DEVLETSİZLİĞİNİN ASIL SEBEBİ

-- İslamcılık ve İşgalci-Sömürgeci Müslüman Kavimler

Kürd şair ve düşünür EHMEDÊ XANÎ'nin (1650-1707) bundan 4 yüzyıl önce sorduğu ve vermediği yada vermekten korktuğu o meşhur sorusunun cevabını veriyoruz burada.

Ehmedê Xanî'nin sorusu şuydu:

Ez mame di hîkmeta Xwedê de,
Kurmanc di dewleta dinê de,
Aya bi çi wechî mane mehrûm?
Bîlcumle ji bo çi bûne mehkûm?

("Ben hayret ediyorum Allah'ın hikmetine,
Kürdler neden dünyada devlet sahibi olmaktan mahrum kaldı?
Hangi sebeple mahrum bırakıldılar?
Neden hepsi böyle köle kaldılar?")

Kısaca bizim cevabımız: İslam ve islam kavimlerinin Kürdistan'daki işgalciliği ve sömürgeciliği

Ehmedê Xanî'nin kürd milletinin devletsizliğine dair derin üzüntüsünü dile getirdiği meşhur beyitindeki bir dize şöyledir:

Ey miletê bê milet,
heta tu nebî milet,
tu nabî dewlet!

("Ey milletsiz millet,
ta ki millet olmadıkça,
devlet olamazsın.")!

Bu beyitte, Xanî, kürdlerin birlik ve ulusal bilinç eksikliğini vurgulayarak, bir milletin devlet sahibi olabilmesi için önce kendi kimliğini tanıması ve bir millet bilincine ulaşması gerektiğini ifade eder. Burada Xanî’nin işaret ettiği sözkonusu duruma neden olan, yani kürdlerin devletsiz kalmalarının nedeni olan “kürd milli birlik ve milli bilinç eksikliği” durumunun kürdler arasında oluşup yayılmamasının tek sebebinin erken islami işgal ve islami kavim sömürgeciliğinden başka bir şey olmadığını vurgulamadan geçmemek gerekiyor. Biliyorsunuz kürd düşünür Xanî’nin kürd milli duygularından bahsettiği o dönemde, milliyetçilik düşüncesi ve kavramının halklar arasında henüz ortaya çıkmadığı erken çok bir dönem idi.

Bu her iki beyit de, Ehmedê Xanî'nin kürd halkının birliği ve devletleşme arzusu üzerine derin düşüncelerini yansıtan önemli pasajlardır. Bu dizeler, Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn eserinin dibacesinde (önsözünde) yer alır. Yani asıl hikayeye başlamadan önce, yazarın kendi düşüncelerini, felsefesini ve eseri yazma amacını anlattığı bölümde geçer. Ehmedê Xanî bu önsözde kürd halkının içinde bulunduğu siyasi ve toplumsal durumu sorgular; özellikle kürdlerin bir devletten mahrum oluşunu ve bunun nedenlerini derin bir şekilde ele alır. Aynı zamanda eseri yazma nedenlerinden birinin de bu durumu dile getirmek, halkı uyandırmak ve bir bilinç oluşturmak olduğunu belirtir. Bu dizeler, onun aydın bir şahsiyet olarak halkına karşı taşıdığı sorumluluğun da bir ifadesidir. Ayrıca, Xanî'nin başka bir eserinde geçen ve benzer temayı işleyen bir dörtlük şu şekildedir:

Ehmedê Xanî'nin:
"Kurmanc çima man wisa bê dewlet..."
şeklinde başlayan beyitleri, onun en önemli eseri olan Mem û Zîn adlı aşk destanı'nda yer almaktadır. Bu eser, kürd edebiyatının klasiklerinin en önemlilerinden biri olup, aşk, tasavvuf ve millî bilinç temalarını işler.

Ehmedê Xanî dört yüzyıl önce kaleme aldığı Mem û Zîn aşk destanı'nın önsözünde, bir milletin en temel hakkı olan devlet sahibi olma durumuna kürdlerin neden ulaşamadığını sorgulayan çarpıcı beyitler yazar. Xanî:

“Ez mame di hîkmeta Xwedê de, / Kurmanc di dewleta dinê de, / Aya bi çi wechî mane mehrûm? / Bîlcumle ji bo çi bûne mehkûm?” diyerek bu sorunun cevabını vermektense okuyucunun ve halkın sorgulamasını ister gibidir. Ancak günümüzde artık bu soruya açık ve net bir cevap verebiliyoruz: kürdlerin devletsiz kalmasının yegane sebebi, İslam ideolojisinin kürd ülkesi Kürdistan'da kurduğu tahakküm ve islami kavimlerin (arap, fars, türk) istila ve sömürgecilik faaliyetleridir.

İslam dini, çıktığı ilk günlerden itibaren kökensel olarak arap kavminin dünyaya yön verme aracı olmuş ve başta arap yarımadasından başlayarak komşu kavimler yahudiler ve kürdler üzerinde bir yayılma siyaseti gütmüştür. Bu yayılma, sadece bir inancı yayma hareketi değil; aynı zamanda siyasallaşmış, askeri güce dayalı bir tahakküm ve asimilasyon girişimi haline gelmiştir. Tarih boyunca kürdler, bu islamı yayma siyasetinin etkisiyle arap, fars ve türk devletlerinin ya hedefi olmuş ya da bu devletlerin gölgesinde ezilmiş, kimliği bastırılmış ve sistematik olarak devletsizliğe mahkum edilmiştir.

İslam ideolojisi, kürd toplumunu sömürü düzenine entegre etmek için kullanılmıştır. Kürdler, yüzlerce yıl boyunca ya halifelik adı altında arapların tahakkümüne girmiş, ya şii ideolojisiyle farsların siyasetine hizmet etmek zorunda bırakılmış ya da sözde "din kardeşliği" kisvesiyle osmanlı-türk imparatorluğunun istismarı altında ezilmiştir. Bu durum, kürdlerin kendilerine yönelik ulusal bilinç geliştirmesine de engel teşkil etmiştir. Ehmedê Xanî’nin de belirttiği gibi, “Ey miletê bê milet, heta tu nebî milet, tu nabî dewlet” (Ey milletsiz millet, millet olmadıkça devlet olamazsın) şeklindeki ikazı, bu gerçeğin erken bir uyarısıdır.

Kürdlerin devletsizlik hali, sadece siyasi değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve kültürel bir sömürüye de yol açmıştır. Her ne kadar tarih boyunca birçok kürd beyliği veya emirliği kurulmuş olsa da, bu yapılar çoğu zaman islami imparatorluklara bağlı, otoriteden yoksun ve köle ruhlu idarecilerin elinde tutulmuştur. Özellikle medreseler eliyle halk, sadece arapça dualar ezberleyen, sorgulamayan, okumayan, anlamayan bir ezbercilikle itaati yüce tutan bir bilinçsizlik, cahillik düzenine hapsedilmiştir. Bu islami-dini tahakküm, kürd aydınının yetişmesini de engellemiş, kültürel gelişimi baltalamıştır. Bugün bile bu köle kültürün simgesi olan otoriter bir şahsiyetin karşısında her iki elini üst üste koyarak elpençe ve miskin bir vaziyette ayakta durma aşağılık komplexi gösterme şekli hakimdir çoğu kürdte ve bu aşağılık komplexini özellikle de feodal-islamist zihniyetli kürd liderler kürd kitleleri arasında teşvik ederek geliştirmektedir.

Bugün gelinen noktada, kürdlerin devletsizliği hala devam etmekte, sömürgeciliğin en yöntemli haliyle yürütüldüğü bir kürd ülkesinde yaşam sürmektedir. Dünyanın en büyük devletsiz halkı olarak kürdler, halen arap, fars ve türk devletlerinin, ideolojik ve politik baskısı altındadır. Bu nedenle, bugün kürd halkının temel sorumluluğu, tıpkı Ehmedê Xanî’nin arzu ettiği gibi, öncelikle "millet" olmak; kendi ulusal haklarına, diline, kültürünü ve tarihine sahip çıkarak ulusal bilinci yeniden inşa etmektir. Bu bilinç olmadan ne kurtuluş mümkün olur, ne de devlet sahibi olmak.

İşgalin, sömürünün ve ideolojik baskının ötesine geçebilmek için kürd halkının çok boyutlu bir uyanışa ihtiyacı vardır. Xanî’nin sesi yüzyıllar öncesinden yankılanırken, bu çağrıya kulak vermek, bugün de halkın kendi geleceğini belirlemesi adına en anlamlı duruştur.

Goran Candan

Helbestêke Ehmedê Xanî berya 300 salî

"Ez mame di hikmeta Xwedê da
Kurmanc di dewleta dinê da
Aya bi çi wechî mane mehrûm
Bilcumle ji bo çi bûne mehkûm

Ger dê hebûya me padişahek
La‘iq bidiya xwudê kulahek
Te‘yîn bibûya ji bo wî textek
Zahir vedibû ji bo me bextek
Hasil bibûya ji bo wî tacek
Elbette dibû me jî rewacek

Xemxwarî dikir li me yetîman
Tînane der ji destê le‘îman
Xalib nedibû li ser me ev rûm
Nedibûne xirabeyê di dest bûm

Herçî bire şîrî destê himmet
Zebt kir bo xwe bi zorê dewlet

Ger dê hebûya me ittifaqek
Vêkra bikira me inqiyadek
Rûm û ‘ereb û ‘ecem temamî
Hemiyan ji me ra dikir xulamî
Tekmîl dikir me dîn û dewlet
Tehsîl dikir me ‘ilm û hikmet"

Ehmedê Xanî 1650 - 1707