Ehmed-î
KHANÎ
The author of The Kurdish National Epos: Mam & Zin
Written in 1692
1651-1707
Ehmed-i Khanî, born in 1651, died in 1707, was a Kurdish poet and philosopher. He wrote The Kurdish National Epos Mem and Zin. Ehmedê Khanî was born in Hakkari in the Khanî tribe,
but later moved to Aðri in Serhed in northern Kurdistan. Ehmed-i Khanî began writing when he was young. His most famous work, Mem û Zin, ýs wrýtten at the age of 44, in 1692. His tomb is in Bazîd in Northern Kurdistan..
MEM OCH ZÎN - Sara Förlag, 1992
(Översatt av Robert Alftan och Gisbärt Jänicke)
- Bi zimanê Swêdî -
Den urgamla kurdiska kärleksagan om det olyckliga kärleksparet Mem och Zin som har berättats i folkmun sedan 1300-talet återberättades
av den kurdiske 1600-talpoeten Ehmed-i Khani och därmed blev ett national epos för kurderna.
Ehmedê Xanî Piþtî Sê Sed Salan Bi Hemû Berhemên Xwe Ve
Ferheng, ziman û wêjeya Kurdî warekî adan e, lê mixabin, ji ber ku bê xwedî maye, heya niha nekariye wê hêz û siyana xwe ya ku di xwe hilaniye bide der, nekariye wê hêz û siyanê ji gesedana civaka Kurd re bike palpist. Civaka Kurd, ji hemû dînamîk û bizavan bêtir, ji van bizav û dînamîkên navbûrî bê par maye, bê par hatiye histin. Yek ji riyên cîbîcîanîna vê yekê jî ew e, çawa ku li cîhanê her û her bi wî awayî hatiye kirin, ku berhemên nivîskar û helbestkarên mezin bêne berhevkirin, bi edîsyoneke birêkûpêk û bi çapeke xwesik bêne çapkirin û belavkirin. Nivîskar û helbestkarên ku em behsa wan dikin, kanonên wan ferheng, ziman û wêjeyan in; desthilatdariya wan a ramanî li ser hemû besên civakê heye; deq û metnên wan bo hemû deq û metnên ku pistî wan têne nivîsandin dibin palpist.
Mirov dikare bi dilfirehî destnîsan bike, ku bi hêza xwe ya
wêjekariyê ve Ehmedê Xanî yekane sexsiyetê Kurd
e desthilatdariyeke bi vî rengî bi dest xistiye. Dengê wî
yê bilind û pirrsax, bi riya deqa hemû berhemên wî,
ev zêdeyî sê sed salan e li pasxaneya hisê me, li bîra
Kurdbûnê deng vedide. Çapkirin û belavkirina hemû
berhemên Ehmedê Xanî’yê xwediyê derd û
kula me, ji vî awirî ve, karekî derengmayî ye. Lewma
jî, berhemên Ehmedê Xanî yên ku bi saya serê
destnivîsên curbicur gihistine îro; mesnewiya wî ya
mezin a bi navê Mem û Zîn, ferhenga bi navê
Nûbara Biçûkan a ku Xanî ji bo zarokên
Kurd amade kiriye, da ku ew bikaribin Erebiya ku zimanê wê dewrê
yê ronîbûn û rewsenbîriyê ye bi hêsanî
fêr bibin, her du berhemên wî yên bi navên
Eqîdeya Îslamê û Eqîdeya Îmanê,
her wiha helbestên ku bi ser Dîwana wî ve
têne hesibandin, hemû ji aliyê wesanxaneya me ve, li jêr
rêza bi navê Bênder, bi sernavê Hemû Berhem, wekî
pirtûkekê, bi çapeke xwesik û bi kedeke mezin cara
pêsîn e hatin çapkirin.
Wesanên Lîsê di vî warî de gava pêsîn
avêt, bi hemû berhemên Ehmedê Xanî ve, ku ji pênc
pirtûkan pêk tê, li jêr rêza bi navê Bênderê,
dest bi ji nû ve edîtkirin, çapkirin û belavkirina
berhemên Kurdî yên damezirîner û kanon kir. Pispor,
lêkolîner û nivîskarên ku li ser Ehmedê
Xanî xebat kirine, hêz û pistgiriya manewî dan kedkarên
vê berhemê. Kawa Nemir edîtoriya berhemê kir; Selîm
Temo bi pêsgotina xwe ve isaret pê kir, ku girîng e hemû
berhemên Ehmedê Xanî ji nû ve bêne xwendin û
helsengandin.
Ferheng, ziman û wêjeya Kurdî warekî adan e, wesanxaneya
me bi çapkirina vê berhema bi navê Ehmedê Xanî-Hemû
Berhem ve nîsan da, ku ev war ne bê xwedî ye, ya jê
girîngtir jî, dê ev berhem di ber destên nifsên
nû re derbas bibin, dê bi têgihistineke hê hevçaxtir
werin helsengandin.
Ehmedê
Xanî
Hemû Berhem
Bênder, 384 rûpel
Wesanxaneya Lîs, Amed
Gulan 2008
Wesanxaneya
Lîs'ê
Koop. Mah. Ofis Sanat Sokagi Dicle Apt. No:2
Yenisehir / DIYARBAKIR
TEL: 0 412 228 97 76
wesanenlis@yahoo.com
Helbestêke Ehmedê Xanî berya 300 salî "Ez mame di hikmeta Xwedê da Xemxwarî dikir li me yetîman Ehmedê Xanî 1650 - 1707 |
Foundation For Kurdish Library & Museum