Ehmed-î KHANÎ
The author of The Kurdish National Epos: Mam & Zin
Written in 1692

Home  |  Destpêk  |  Ana Sayfa

1651-1707

Ehmed-i Khanî, born in 1651, died in 1707, was a Kurdish poet and philosopher. He wrote The Kurdish National Epos Mem and Zin. Ehmedê Khanî was born in Hakkari in the Khanî tribe,
but later moved to Ağri in Serhed in northern Kurdistan. Ehmed-i Khanî began writing when he was young. His most famous work, Mem û Zin, ıs wrıtten at the age of 44, in 1692. His tomb is in Bazîd in Northern Kurdistan..

“Kürd halkının dinsel ve ulusal rehberi Ehmedê Xanî’nin Osmanlı ve İran devletlerine bağımlı olmanın Kürdler için utanç verici olduğunu söylemesi ve Kürdlerin bu iki devletten kurtulup başında taç, altında taht olan bir Kürd hükümdarının liderliğinde kendi iktidarlarını kurmaları gerektiğini savunması Kürdlük aidiyeti tarihi açısından ilk ciddî fikirdir.” (Prof. Dr. Kadri Yildirim)

''Beni en çok kızdıran Kürdler gibi kadim bir halkın Arap, Fars ve Türklerin işgali altında yaşamalarıdır ki adı gecen sömürgeci ulusların insanlık camiasına, bilim ve teknolojiye zırnık kadar bir katkısı yoktur ve dünyanın en gerici ve despot ülkeleridir. Kürdlerin bir türlü özgür olamamalarının nedeni budur! Despotun eline silah verdin mi, yapmayacağı hiçbir şey yoktur.

Hani Kürdistan’ı işgal altında tutan sömürgeciler Amerikan, Alman, Fransız, İngiliz olsa insan anlar, çünkü onlar çok gelişmişler ve bizden bir bakıma üstünler. Ya bu utanç verici Arap, Fars ve Türk uluslarının nesi var? Alman, Fransız dedik ve gerçekten Kürdistan onlar tarafından işgal edilip sömürgeleştirilseydi o zaman çoktan geri çekilmişlerdi. Nitekim dünyada onların sömürgeleştirdiği bütün halklar şu an özgürdür.'' Alan Lezan

MEM OCH ZÎN - Sara Förlag, 1992
(Översatt av Robert Alftan och Gisbärt Jänicke)

- Bi zimanê Swêdî -

Den urgamla kurdiska kärleksagan om det olyckliga kärleksparet Mem och Zin som har berättats i folkmun sedan 1300-talet återberättades
av den kurdiske 1600-talpoeten Ehmed-i Khani och därmed blev ett national epos för kurderna.

"Kürd Edebiyatçı Ehmedê Xanî'nin şiirlerinde Kürdlerin bağımsızlık arzusu ve vatanseverlik ön plana çıkmaktadır. Ehmedê Xanî, Mem û Zîn aşk destanının yazarıdır."

Hırvatistan Ansiklopedisi

Kurdmanc ne pirr bê kemal in
Emma di yêtîm û bê mecal in
Bîl cûmle ne cahil û nezan in
Belkî di sefîl û bê xudan in

Ehmedê Xanî Piştî Sê Sed Salan Bi Hemû Berhemên Xwe Ve

Ferheng, ziman û wêjeya Kurdî warekî adan e, lê mixabin, ji ber ku bê xwedî maye, heya niha nekariye wê hêz û siyana xwe ya ku di xwe hilaniye bide der, nekariye wê hêz û siyanê ji gesedana civaka Kurd re bike palpist. Civaka Kurd, ji hemû dînamîk û bizavan bêtir, ji van bizav û dînamîkên navbûrî bê par maye, bê par hatiye histin. Yek ji riyên cîbîcîanîna vê yekê jî ew e, çawa ku li cîhanê her û her bi wî awayî hatiye kirin, ku berhemên nivîskar û helbestkarên mezin bêne berhevkirin, bi edîsyoneke birêkûpêk û bi çapeke xwesik bêne çapkirin û belavkirin. Nivîskar û helbestkarên ku em behsa wan dikin, kanonên wan ferheng, ziman û wêjeyan in; desthilatdariya wan a ramanî li ser hemû besên civakê heye; deq û metnên wan bo hemû deq û metnên ku pistî wan têne nivîsandin dibin palpist.

Mirov dikare bi dilfirehî destnîsan bike, ku bi hêza xwe ya wêjekariyê ve Ehmedê Xanî yekane sexsiyetê Kurd e desthilatdariyeke bi vî rengî bi dest xistiye. Dengê wî yê bilind û pirrsax, bi riya deqa hemû berhemên wî, ev zêdeyî sê sed salan e li pasxaneya hisê me, li bîra Kurdbûnê deng vedide. Çapkirin û belavkirina hemû berhemên Ehmedê Xanî’yê xwediyê derd û kula me, ji vî awirî ve, karekî derengmayî ye. Lewma jî, berhemên Ehmedê Xanî yên ku bi saya serê destnivîsên curbicur gihistine îro; mesnewiya wî ya mezin a bi navê Mem û Zîn, ferhenga bi navê Nûbara Biçûkan a ku Xanî ji bo zarokên Kurd amade kiriye, da ku ew bikaribin Erebiya ku zimanê wê dewrê yê ronîbûn û rewsenbîriyê ye bi hêsanî fêr bibin, her du berhemên wî yên bi navên Eqîdeya Îslamê û Eqîdeya Îmanê, her wiha helbestên ku bi ser Dîwana wî ve têne hesibandin, hemû ji aliyê wesanxaneya me ve, li jêr rêza bi navê Bênder, bi sernavê Hemû Berhem, wekî pirtûkekê, bi çapeke xwesik û bi kedeke mezin cara pêsîn e hatin çapkirin.

Wesanên Lîsê di vî warî de gava pêsîn avêt, bi hemû berhemên Ehmedê Xanî ve, ku ji pênc pirtûkan pêk tê, li jêr rêza bi navê Bênderê, dest bi ji nû ve edîtkirin, çapkirin û belavkirina berhemên Kurdî yên damezirîner û kanon kir. Pispor, lêkolîner û nivîskarên ku li ser Ehmedê Xanî xebat kirine, hêz û pistgiriya manewî dan kedkarên vê berhemê. Kawa Nemir edîtoriya berhemê kir; Selîm Temo bi pêsgotina xwe ve isaret pê kir, ku girîng e hemû berhemên Ehmedê Xanî ji nû ve bêne xwendin û helsengandin.

Ferheng, ziman û wêjeya Kurdî warekî adan e, wesanxaneya me bi çapkirina vê berhema bi navê Ehmedê Xanî-Hemû Berhem ve nîsan da, ku ev war ne bê xwedî ye, ya jê girîngtir jî, dê ev berhem di ber destên nifsên nû re derbas bibin, dê bi têgihistineke hê hevçaxtir werin helsengandin.

Ehmedê Xanî
Hemû Berhem
Bênder, 384 rûpel
Wesanxaneya Lîs, Amed
Gulan 2008

Wesanxaneya Lîs'ê
Koop. Mah. Ofis Sanat Sokagi Dicle Apt. No:2
Yenisehir / DIYARBAKIR
TEL: 0 412 228 97 76
wesanenlis@yahoo.com

Ez mame di hikmeta Xwdê de,
Kurmanc di dewleta dine de
Aya biçi wechî mane mehrûm?
Bilcumle ji bo çi bûne mehkûm?

Ger dê hebiwa me itîfaqek,
vêkra bikira me inqiyadek
Rûm û ereb û ecem temamî,
Hemiyan ji me re dikir xulamî
Tekmîl dikir me dîn û dewlet,
Tehsîl dikir me ilim û hikmet
Temyîz dibûn ji hev meqalat,
Mimtaz dibûn xweda kemalat..

Kürs Edebiyatçı Ehmedê Xanî'nin şiirlerinde Kürtlerin bağımsızlık arzusu ve vatanseverlik ön plana çıkmaktadır. Ehmedê Xanî, Mem û Zîn aşk destanının yazarıdır.

Orjinal Nüsha: 1- Mem û Zîn 2- Nûbihara Biçûkan 3- Edîqeya Îmanî

Britanya Kütüphanesi Orjinal El Yazmaları Arşivi

Destnivîsa nusxeya xwerû ya Mem û Zîn a Ehmedê Xanî

Pirtûkxaneya Brîtanî Arşîva Destnivîsên Orjînal (British Library Manuscripts Archive)

Destnivîsa nusxeya xwerû ya Nûbihara Biçûkan a Ehmedê Xanî

Pirtûkxaneya Brîtanî Arşîva Destnivîsên Orjînal (British Library Manuscripts Archive)

Destnivîsa nusxeya xwerû ya Eqîdeya Îmanê ya Ehmedê Xanî

Pirtûkxaneya Brîtanî Arşîva Destnivîsên Orjînal (British Library Manuscripts Archive)

MEM & ZÎN

KURDISH AUTHORS

Foundation For Kurdish Library Museum