MELA EHMEDÊ NAMÎ
1906-1975

Home  |  Destpêk  |  Ana Sayfa

 

Mele Ehmedê Namî li gundê Erbetê qeza Nisêbînê, Bakurê Kurdistanê hati bû dinyayê. Heft salî bû dema di hicrika feqehan de dest bi xwendina Nûbihara biçûkan ya seydayê mezin Ehmedê Xanî kir û di hicrikên Êstilê, Kercosê, Dara, Hicrika Seyda Mele Ubeydulahê Cengîrî (yê bi navê Mamostê Gewre dihat naskirin) li Amûdê, Xizna, Girê siwêr û Tilþeîra Aþîta. li van hicrikan xwendina xwe berdewam dikir û li hicrika Seydayê Þêx Brahîmê Sofî Evdo li Gundê Tilþeîrê " îcaza Intîhayê" wergirt û bû melayê wî gundî.

Mele Ehmedê Namî li gundê Tilþeîrê jiyana xwe ya civakî, torevanî û kurdewarî berdewam dike. Rola rewþenbîrekî Kurd bi giranî di dema xwe de dileyize, têkiliyên rewþenbîrî bi kovarên Hawar û Ronahî re girêdide yên ko Celadet Alî Bedirxan û Dr. Kamîran Bedirxan li Þamê û Bêrûtê diweþandin, helbest û nivîsandinên xwe di nav rûpelên zêrîn yên wan kovaran de diweþandin û dibû yek ji dostên nêzîk ji rewþenbîrên dema xwe re û di nav wan de Mîr Celadet Bedir-Xan. Wisa jî dikeve nav kom û komelên kurdewariyê de û di wan de dikeve nava desteka berpirsiyariyê de.

 

 

 

 

 

 

 

Li bostanê mala Mela Ehmedê Namî, Qamiþlo, taxa Piþêriyê, 1961. Ji aliyê rastê, Henîfe Mihemed Axa, Gulperî Namî, (yê biçûk), Gurgîn Namî, Mela Ehmedê Namî, Elî Mihemed Elî (ji Ifrînê) û Samîyê Namî.

Gulperî Mela Ehmed Namî di bîranîna 7-mîn de

Di sala 1943an de li gundê Tilþeîra Aþîta hatiye dinyayê.
Gulperî (7) salan mamosteya zimanê erebî bû li dibistana Ferat ya ermeniyên li Qamiþlo.
Gulperî di temenekî biçûk de kete nava xebata siyasî de û bûbû demezrêner û berpirsa Koma Newroz a folklorî li bajarê Qamiþlo.
Di roja 18.02.2011 an de, ji aliyê Konferansa Yekemîn a Jinên Kurd Li Sûriyê ji bo rêzgirtin ji xebata Gulperî re di warê mafê jina kurd de,
li bajarê Qamiþlo hate xelat kirin.
Di 21.12.2008an de li bajarê Stockholmê çû ber dilovaniya xwedê û li goristana Spanga hate veþartin.

 


Ji aliyê Çepê, Gulperî Namî û Henîfe Mihemed Axa (ji Efrînê).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

by Luqman

 

 

 

 

 

 

 

 

 

AGIRÊ SÎNEMA AMÛDÊ
AGIRÊ LI NAV DILÊ ME KURDA

 

 

 

 

On 13 November 1960 hundreds of Kurdish schoolchildren, most of them were under the age of 14, perished in a blaze at a cinema in the Kurdish city Amûde in Western Kurdistan (Rojava) occupied by Syria. Death tolls vary between 283 and 300 children. No one knows for sure except that almost many families in Amûde lost a child that day.

 

 

 

The Egyptian horror film ‘The Midnight Ghost’ was playing. The director of the subdistrict of Amûde had ordered that all elementary aged schoolchildren attend the film. Algeria at that time was fighting for its independence from France and proceeds from the film were to be donated to the Algerians.

This was the last showing of the day and 500 children packed into the wood, straw and clay structure that was designed to hold 200. Most were crammed in next to each other on long benches; many stood where they could find seats. The projector had been running all day showing the Egyptian film to hundreds of others. In this last screening it overheated and burst into flames, igniting the projection room. Flames spread quickly through the building.

 

 

 

Eyewitnesses at the time said that the projectionist and owners of the cinema had left after the fire broke out and the doors had been blocked from the outside. They also said that when parents and residents attempted to save the lives of the children trapped inside, the police stopped them claiming it was ‘too dangerous’. However, one local resident, Mihemed Deqorî, managed to save 11 children from the blaze but perished while trying to rescue a twelfth.

 

 

 

Kurdish sources estimate 283 to 300 perished in the cinema fire. An Egyptian newspaper Akhir Daqiqah cited 200 dead and 450 injured. The Egyptian magazine al-Musawir reported 180 dead and 121 injured. Many of the seriously injured children later succumbed to their injuries.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

THE HORROR - 283 Kurdish children burned alive by the invader Syrian Arab racist killer state Syria

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The children inside panicked. They ran towards the exits—two narrow doors only 80cms wide—falling and tripping over one another. The doors opened inward and with the children inside piled up against the doors they could not open them.

Amûde had no fire department. Engines were called in from Qamiþlo and Hesîçe (al-Hasakeh), but arrived too late.

 

 


 

This tragedy took place during the short-lived union of Syria and Egypt—the United Arab Republic (1958-1961). Kurds were seen as a major threat to the pan-Arab unity project and anti-Kurdish sentiment ran high. Political and cultural activities of minority groups were closely monitored; Egyptian teachers were sent to the region.

 

 

 

 

It was through this lens that allegations surfaced by the Kurdish population and Syrian-Kurdish parties that the fire was a deliberate attack on the Kurds, motivated by anti-Kurdish sentiment. The KurdWatch Report on the fire states that ‘there is no concrete evidence that the fire and subsequent catastrophe was anything other than an accident caused by inadequate safety measures.’ Rather, it says, that events at the time gave rise this interpretation.

 

 

 


The facts surrounding the cause of the blaze were never established and there has been no closure. Fifty years later, there is still an ongoing ban on any public commemoration of those who died in the fire.

Sources:

The ‘Amudah cinema fire of November 1960. KurdWatch, Report 2, 2009.

Tejel, Jordi. Syria’s Kurds: History, politics, and society. Routledge, 2009.

 

 

 

Survivers

 

 

 

 


13 Kasým 1960 tarihinde, iþgalci-ýrkçý katil arap milliyetçisi baas rejminin ve Tecavüz Devleti t.c. istihbaratçýlarýnýn ortak operasyonuyla kürd halkýnýn gözünü korkutmak için yüzlerce kürd çocuðunu o gün diri diri yaktýlar.

Suriye baas rejimi Amude þehrinde kürd çocuklarýný “zorunlu” olarak sinemaya götürdü. Sinema da yangýn çýkarýldý. Askerlerin sinema kapýsýný kapatýp kapýnýn önünde durarak çacuklarýn dýþarý kaçmalarýný engeleyerek yüzlerce kürd çocuðu bu hungar þekilde diri diri yanarak katledildi.
Kürd halký üzerinde bilinçlice uygulanmýþ yakýn tarihin acýmasýz bir katliamýdýr.

 

 

 

 

The Hero Seîd Aga Deqori - Died after he saved 12 children from the fire

 

 

 

 

 

 

 

Þewata Sînemaya Amûdê an jî komkujiya Sînemaya Amûdê di dîroka kurdan da bûyereke reþ û giran e ku di 13'ê mijdarê sala 1960'an da li Amûdê çêbû.
Di þeva 13'ê mijdarê da agir ket Sînemaya Amûdê û di encamê da 283 zarok di nav pêtên agir da þehîd bûn.
Ji bo piþtgiriya þoreþa Cezayirê fîlmekî bi navê Cerîmet nisif el-Leyl ("Cerîmeya nîvê þevê") ji aliyê dewleta Misirê ve hatibû çêkirin û li pêþkêþî zarokên Amûdê hat kirin.
Sînema ku têra 200 zarokî dikir 500 zarek hewandibûn.
Zarokên ji wê þewatê rizgar bûn, niha temenên wan nêzîkî 75 salî ye, heya niha jî wan ew karesat jibîr nekiriye, wê demê ji þagirtên xwendingehên destpêkî hat xwestin ku bên Sînemê û nîv Lîreya Sûrî bi xwe re bînin, daku ew pereyên bên komkirin, wek alîkarî ji þoreþa Cezairê re bê þandin û gef hatibûn kirin, ku çi þagirtê nîv Lîreyê neyne û li Sînemê amade nebe, wê ji xwendingehê bê dûrxistin.
Dema 500 zarok di sînemayê da bûn agir dest pê kir.
Deriyê salona sînemayê girtî bû.
Di vê bûyera kesertijî da 283 zarokên kurd jiyana xwe ji dest dan û tevlî karwanên þehîdên kurdistanê bûn
Dewleta dagiker Sûriya ev bûyer pêk aniye
Agirê Sînemaya bajarê Amûdê wek semboleke zilm û neheqiya li gelê Rojavayê Kurdistanê hîn jî hildibe.
Mihemedê Seîd Axayê Deqorî di vê bûyerê de xelaskerê gelek zarokan bû.
Dema welatiyên Amûdê bihîstin ku agir bi sînemê ketiye û dûman bilind bû, bilez zilaman berê xwe dan sînemê, di nav wan de Mihemed Seîd Axayê Deqorî jî gihiþt cem sînemê.
Dîdevanan behsa wê yekê kirin ku Dergevanê Sînemê yan nikarîbû yan nedixwestil derî veke û ji Mihemedê Seîd Axa re gotibû, zarokên te ne di sînemê da ne, nabe tu derbas bibe, lê Mihemedê Seîd Axa bersiva wî da û got:
Hemû zarokên di sînemê da, zarokên min in û piþtire derî bi zorê vekir û derbasî nav wî agirî bû
Dîdevanan tekez kirin, ku Mihemedê Seîd Axa heft caran derbasî sînemê bû û her carê du zarok dixistin bin çengê xwe da û 12 zarok rizgar kir, lê cara heftan berî ku derkeve, hesinê ku di bin banê sînemê da bû, bi ser wî da ket û ew jî di nav zarokên Amûdê da þehîd bû.
Birîna welatiyên Amûdê ji wê demê ve, vekirî ma ye, bi taybet piþtî ku yekem salvegera wê karesatê hat, rêjîma wê demê ya Sûryê, nehiþt xelkên Amûdê bîranîna þewata zarokên xwe vejînin, vê yekê hiþt ku gumanên wan bibin bawerî, ku ew agir ne suriþtî bû, lê destên veþartî li piþt hebûn.


Navên hin þehîdên Sînemaya Amûdê


Celal Hesen Elumrî
Cemîl Mela Ebdilkerîm Mela Ehmed
Derwîþ Mecîd Debax
Ebdilezîz Bin Ebdilxelîl (1946)
Ebdilezîz mehmûd Elumrî (1948)
Ebdilîlah Þêxmûs
Ebdilqehar Mehmûd Emumrî (1946)
Ebdilrehman Osman
Ebdilrezaq Bin Ebdilxelîl (1949)
Ebdilrezaq Ibrahîm Kermî
Ebdilselam Mihemed Saleh Elhac Elî Elkermî (1951)
Ebdilsemed Þêx Tewfîq Elhuseynî
Ebdo Ehmed Mihê Silê
Ebdo Hac Umer Tauus
Ebdoi Ehmed Tauus
Ednan Mecîd Ezîz
Ehmed Ebdilhadî
Ehmed Ebdilrehman Axa Deqorî
Ehmed Ferhan
Ehmed Hemo Helqa
Ehmed Mela Newaf (1950)
Ehmed Mihemed Elî Hiso (1948)
Ehmed Mihemed Kermî
Elî Mela Sîrac mela Mihemed (1948)
Elî Þêxmûs Celo
Emîn Selfîc Emîn
Ezîz Mihemed Emîn Reþwanî (1948)
Faris Seîd Hesen
Fehed Þêxmûs (1949)
Fêsel Mustefa Tauus
Fewzî Elî Þêxo
Fuad Dawid Þêxmûs Hefskê
Hewas Emîn Bengo (1953)
Hesen Hac Mihemed
Hisên Ehmed Elkermî
Hisên Hac Mihemed
Hisên Mihemed Kermî
Ibrahîm Ebdilrehman Axa Deqorî
Ibrahîm Emîn Reþwanî (1948)
Ibrahîm Hac Îsa (1949)
Ibrahîm Mela Ebdilkerîm Mela Ehmed
Ibrahîm Mihemed Elî
Ibrahîm Mihemed Yûsiv (1946)
Ibrahîm Silêman Bengo
Ibrahîm Temo Omer (1950)
Ismaîl Þukrî Rezo (1948)
Izedîn Ebdilkerîm
Mecmeldîn Ebdilkerîm Seyid Necim
Mehî Mihemed Emîn Kalo (1946)
Mehmûd Hac Mistefa
Mehmûd Hac Silêman
Mehmûd Hac Xelef (1952)
Mehmûd Ismaîl Remo
Mehmûd Nezîr Axa (1950)
Memdûh Nezîr Axa (1948)
Merûf Silêman Ibrahîm
Mesûm Hac Ezîz (1945)
Mihemed Ebdilcelîl Mela Ibrahîm
Mihemed Elhac Mehmûd
Mihemed Hac Ismaîl Hiso (1946, sinfa 5an)
Mihemed Hac Xelef (1947)
Mihemed Izedîn Elebasî
Mihemed Mesum Xelîl (1950)
Mihemed Reþad Mehmûd Beþar (1948)
Mihemed Saleh Mihemed Yûsiv (1950)
Mihemed Saleh Þêxmûs Mihemed Kurdî
Mihemed Saleh Xelîl (1947)
Mihemed Salih Silêman
Mihemed Seîd Axa Deqorî (1928)
Mihemed Silêman Mercî (1948)
Mihemed Xalid Bin Þêx Ebdilrezaq Elbancî
Mihemed Yasîn Bin Essed Elribat (1951, Þam)
Mihemed yûnis Zeyf
Mihemed Zekî Þêx Musa
Mihyeldîn Zekî Eljac Qasim
Nurî Hac Hisên (1950)
Nurî Mihemed Sebuhe (1947)
Remedan Hesen (1946)
Remedan Mihemed Elî
Saleh Felemez
Saleh Xelef
Sebrî Þukrî Elî
Sîrac Umer Þêxmûs (1946)
Subhî Ehmed Mihemed Remedan (1952)
Subhî Elî Mihemed
Þêxmûs Elhac Têlo
Þêxmûs Ibrahîm Berazî (1946)
Tariq Þerîf Xelîl (1954)
Umer Ebdilhelîm Debax
Umer Elî Mihemed Elo
Umer Sofî Ferec
Xidir Þêxmûs Zeyf
Xorþîd Mela Sîrac (1950, gora tevayî)
Yehya Elhac Mihemed
Zuher Ebdilezîz Ebdilqadir Derwîþ
Zuhêr Ehmed Husên (1946)

 

 

Agirê Sînema Amûdê û Mela Ehmedê Namî

Roja 13.11.1960, roja bîranîna 61 saliya serpêhatiya Agirê Sînema Amûdê û roja þehîdbûna 280 xortên ciwan, xwendevanên Kurd yên bajarê Amûdê ye.
Namî di pêþberiya pirtûka Agirê sînema Amûdê de dibêje: Dema min dît ko çîroka Agirê Sînema Amûdê yek ji serpêhatiyên mezin yên ko di welatê me Kurdistanê de çêbûne, tê jimartin, min nexwest ew jî winda , bê ser û þop here. Bi hezaran çîrok û serpêhatî di welatê me de çêbûn û nehatin nivîsandin. Mamoste û pêzanên welatê me guh nedane tiþtekî ji wan , çi mezin û çi biçûk.…Êdî min got: Divabî û li gor zanîn û dîtina xwe çend rûpelan pê reþ bikim û wê reþbeleka biçûk bi navê Agirê Sînema Amûdê pêþkêþî xwîþk û birayên xwe yên xwendevan û xoþewîst û xîretþinas bikim.
Xwîþk û birano. Tiþtê ko di çîrokê de hatiye gotin, pirê wan min bi çavên xwe dîtine û yên din ji rastgoyên bawerpê bihîstine, çiko çar rojan li pey hev diçûme Amûdê û êvaran dihatim mal li qamiþlo. Bêgoman, Namî bi pênûsa xwe bûyera þehadeta rifdek ji xwendevanên kurd yên ko di nava kûrangiha agirê sînemê de candabûn hiþtiye ko di nava rûpelên dîroka Kurd û Kurdistanê de zindî bimîne.
De bere þhîdên Agirê Sînema Amûdê û þhîdên tevgera azadiya kurd û kurdistanê di wijdan gelê kurd de zindî bimînin.

Samî Mela Ehmed Namî

Stokholm 2021.11.13

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

AMUDE.NET/SINEMA



SERÊ KANIYÊ KATLÝAMI

 

KOMKUJÎ & TEVKUÞTIN (Genocide)

 

KURDISH AUTHORS

 

 

 


Foundation For Kurdish Library & Museum