Joyce BLAU
Kurdolog, L'université de Sorbonne
Prof Joyce BLAU
Joyce Blau lêkolînerek Études kurdesê ye. Li Institut National des Langues et Civilisations Orientales (INALCO)yê wek mamosta zimanê kurdî xebitiye. Nuha li nav Enstîtuya kurdî ya Parisê dixebite.
Works of Joyce Blau
Le Kurde de Amedıa
Et de Jabal Sındjar
1975
'ÜNİVERSİTE DÜZEYİNDEKİ TEK KÜRDOLOJİ EĞİTİMİ PARİS DOĞU DİLLERİ ENSTİTÜSÜ'NDE MEVCUTTUR '
(Aşağıdaki Röportaj Almanya'nın Iser-Lohin kentinde İngilizce olarak yapıldı. Bayan Prof. Dr Joyce Blau Kurdistan Dernekleri Federasyonunun (KOMKAR'ın) düzenlediği 3 günlük Kürt Külltür Konferansına konuşmacı olarak katılmıştı. Röportaji Ingilizce yaptıldı. Çeviri Amerikalı Mona Manson aittir. (Seyitxan kurıj)
• Seyidxan KURIJ : Kısaca sizi tanıyabilirmiyiz?.
Prof. Dr.Joyce BLAU: Ben Kahire'de dünyaya geldim. 1950'lı yıllarda Fransa'ya geldim ve burada Universite de Arapça, Farsça ve Kürtçe dilleri üzerinde öğrenim görmeye başladım.
Benim üniversitedeki mezuniyet diplomam Kürtçe dili üzerinedir. Mezuniyetten sonra önce Belçika'da çalıştım, daha sonra Fransa'da Doğu Dilleri Enstitüsü'nde işe başladım ve hala da bu görevimi sürdürüyorum.
• Gorani ve Kırdki (Zazaki) hakkında ki düşüncelerinizi alabilirmiyiz.
Bu iki diyalekt arasinda ne gibi ortaklık ve farklılıklar mevcuttur?
J. B.-Gorani ve Zazaca'nın aynı kökenden geldiklerini biliyoruz. Muhtemelen bu diller Kürtçe'den önce bu bölgede konuşuyordular. Bu bölge (ZAZA Bölgesini kastediyor) bir çok İran ve Türk saldırısına uğradı. İran'lılar bu bölgeye dalga dalga geldiler. Muhtemelen Gorani ve Zazaca'nın mazisi Kürtçe'ninkinden daha eskidir. Kürtler Zazalar'ın ve Goranlarn çoğunu asimile ettiler fakat hepsini edemediler.
Bugün Gorani'nin fazlasiyla Sorani'nin etkisinde olduğunu biliyoruz ve Goranlann çoğu Sorani konşuyor. Gorani İran'ın Güney kesiminde , Kermanşah'in Kuzeyinde konuşuluyor. Zazalar göçettirildiler ve şimdi Anadolunun ortasında bir üçgende yaşıyorlar.
• İleride Doğu Dilleri Enstitüsü'nde Zazaca'da ders verimeyi düşünüyormusunuz?
J. B.- Evet, memnuniyetle yapmak istiyoruz. Fakat bir problemimiz var. Bu konuda insanlarin yardımına ihtiyacimiz var. Fransa'da yeterince Zazaca bilen dilbilimcisi bulamiyoruz. Şimdiye kadar henüz doğru dürüst aramadık da. Çok çalışkan Dersimli bir kız vardı burada; onun bize yardım edebileceğini düşünmüştük fakat o da Türkoloji okumayi seçti.
Ama ben inamıyorum ki o kız bir gün Zazaca'ya geri dönecek. O yüksek bir performans ile Türk diyalektleri üzerine çalıştı. Amacımıza ulaşabileceğimize inanıyorum. Bunu isteyen çok insan var, eğer destek alabilirsek gerçekleştirebiliriz sanırım.
-Bize Fransa'daki Kurdoloji çalişmaları hakkinda bilgi verebilirmisiniz?
J. B. - Universite düzeyindeki tek Kurdoloji eğitimi Doğu Dilleri Enstitüsü'nde Paris'te mevcuttur. Başka herhangi bir yerde böyle bir imkan yoktur. Bizdeki Kurdoloji eğitimi düşük seviyeden başlıyor en yüksek seviyeye kadar devam ediyor. En düşük diploma Grad diplomasıdır (Grad
Bacheler of Arts) ve ondan sonra Master çalışması geliyor ve doktora çalışmasına
kadar devam ediyor.
• Lülfen bize Fransa'da ki Kurdoloji çalişmalarının tarihi ve çalışmaların arka planı üzerine bilgi verebilirmisiniz? Ba çalışmalar nasıl başladı ve şu anda durum nasıldır?
J. B. - Bizim Enstitümüz 18. yüzyilda,1795'de kuruldu. Fakat Kürtçe eğitimine ikinci Dünya Savaşı'ndan yani 1945'den sonra başladık. İlk Kürtçe ders veren Profesor Roger Lescot idi. Roger Lescot'ın kendisi subay idi, fakat Fransa hükümeti onu, diplomat olarak Kahire'ye gönderdi. Roger Lescot Kahire'ye gidince o zamanlar Şam'da ve Beyrut'da avukatlık yapan arkadaşı Kamuran Badirxan'dan bu Enstitüde ders vermesi için ricada bulundu. Kamuran Bedirxan bu teklifi hemen kabul etti, çünkü Kamuran Bedırxan bu fırsatın Kürtler için çok önemli olduğunu düşündü ve bu vesileyle Paris'i Kurdoloji çalışmaları için bir merkeze dönüştürebileceğini hesapladı. Kamuran Bedırxan Fransa'ya geldi, Paris 'te evlendi ve burada Kürtçe ders vermeye başladı.
Kamuran Bedırxan Kurmanci ders veriyordu, kendisi birdilbilimci değildi meslek olarak avukattı. Fakat o Kürtçe ders verebiliyordu. ben de onun öğrencilerinden biriydim ve ben kendi kendime Kürtçemi ilerlettim. Ben Kurmanci'yi ondan öğrendim ve daha sonra Sorani'yi kendi kendime ögrendim. Ben Irak'a gittim ve orada birkaç ay yaşadım.
Bedırxan bey öldükten sonra onun Kürsüsü boş kaldı. Bir çok kişi gibi ben de onun yerini almak için müracaat ettim ve bu yeri ondan sonra ben aldım. Biz şu anda Kurmanci ve Sorani dil dersleri veriyoruz. Ben Kürt kültürü üzerine de ders veriyorum ve aynca Kurt medeniyeti üzerine yilda iki tane kursumuz var. Bütün bunlar bizim müfredat progmımızın dahilindedir. Ben ayrıca Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi'nin de üyesiyim ve orada da bilimsel araştırmalar çerçevesinde Kürtler üzerine çalışmalar yapıyoruz.
• Lülfen bize Doğu Dilleri Enstitüsü'nde Kürtçe ders veren öğretim görevlilerinin kişilikleri hakında bilgi verebilirmisiniz?
J. B. - İk öğretim görevlisi 1945'den I947'ye kadar ders veren ve daha sonra diplomat olarak Kahire'ye giden Roger Lescot idi. Ondan Sonra Emir Kamuran Bedırxan geldi ve 1947'den 1970'ye kadar ders verdi. Kamuran Bedirxan 1970 yılında emekliye ayrıldı. Bu süre zarfında başka öğretim görevlileri de vardi. Bunlardan biri Thomas Bois idi. Thomas Bois Kürt edebiyati, Kültürü ve sosyolojisi dersleri verdi.
Birkaç yıl da (1970 1975). Jean Pierre Rondot isminde genç bir adam üniversitede ders verdi. Jean Pierre Rondot Belucistan'a yaptığı bir yolculuk esnasında çok erken öldü. O Malaria'da bir hastalığa yakalanmış olmalıydı. Jean Pierre Rondo! burada Kürt Tarihi üzerine ders verdi.
Onun ölümünden sonra bu dersi ben devir aldim ve Kürt medeniyetini içine alacak şekilde dersin içeriğini genişlettim. Aynca bizim ile çalışan birçok Kürt de vardi. Bunlardan biri Mehmel Ali Arslan'dır. M.Ali Arslan politik nedenlerden Fransa'ya gelmişti ve burada olduğu süre içinde bizim ile birlikte çalıştı. xxx Demokrat Partisi-İran (PDK-I) Genel Sekreteri Dr. Abdurrahman Kasımlo ile de çalışma şerefine nail oldum.
O da Fransa da politik mülteci olarak yaşiyordu ve bizim ile birlikte 3-4 yıl çalıştı. Bugün bizim ile birlikte çalışan başka Kürtler de var. Bunlar dan birkaçı: Hakim bey, Xosrew Ab-dullah, Serdar Barak vb. Bunlardan bazıları tam gün bazıları da yarım gün çalışıyorlar. Bunların dışında Kürt dili bölümünde çalşan İranlilar da var. AVESTA üzerinde çalışan f'ilozoflarda var. Bunlardan biri Pierre Rondot dur. Pierre Rondot filozoftur ve Fransa'da kendi alanında en iyilerden biridir. Pierre Rondot bazen Kürtler üzerine de çalışmalar yapıyor ve Kürt dili ile ilgili konferanslara katılıyor.
• Siz Kürtçe'nin bir çok diyalektini konuşuyorsunuz. Lülfen bize Kürt dili üzerine kisaca bilgi verebilirmisiniz?
J. B. - Kürt dili Hint- Avrupa dil gurubunun İrani diller ailesine aittir. Daha açıkcası Kürt dili İrani diller ailesinin Kuzey-Bati gurubu içindedir. Kürt dili Farsça ile akrabadır fakat Farsça'dan da oldukça farklıdır.
• Kürtçe'nin kaç diyalekti var v e bunlar arasındaki ilişki nasıldır?
J. B. - Kürtçe'de normalde 3 diyalekt var.
1-Kuzey diyalekti, 2- merkez diyalekti ve 3- Güney diyalekti. Tabiki bu ayırım çok şema-tiktir. Kuzey diyalekti oldukca zengin bir edebiyat geliştirdi, Merkez diyalekt de öyle fakat Güney diyalekti henüz böyle zengin bir edebiyata sahip değildir.
1- Kuzey diyalektine normalde Kurmanci denir, fakal Irak 'ta Behdinani de deniyor.
2- Sorani gurubu merkezi bir gruptur; Sorani, Mukri ve Sinai 'den oluşur. Bu diyalekt daha çok Sanandaj. Mahabat, Süleymaniye ve Erbil'de konuşulur. Bu diyalekt çok harika bir edebiyat geliştirmiştir.
Bu gün Kuzey (Kurmanci)grubunun yazımında Latin ve Kril alfabesi kullanılıyor. Merkezi diyalektin (Sorani) kullanımında Arap Alfabesi kullanılıyor.
3- Güney diyalektinde Kermanşahi, Kelhori. Sancabi, Lori ve Leki ağızları vardır. Bu ağızlar ortak bir temele sahiptirler fakat Sorani ve Kurmanci ile kiyaslandığında çok zayıf bir edebiyata sahiptir.
• Verdiğiniz bilgiler için teşekür ederim.
J. B. -Ben teşekür ederim.
