LEYLA BEDERKHAN

1907 Constantinopel | 1986 Paris

Danseuse L'Orient - Une princesse kurde

Home  |  Destpêk  |  Ana Sayfa

Leyla Beder Khan (1903-1986) was a Kurdish princess and daughter of Prince Ebdulrezaq Beder Khan

Leyla was, together with the rest of the noble Bedirxan family, forced into exile.
Whole her family, The Beder Khans was eliminated by the Islamist Turkey which was created by England and Germany in 1923.

Leyla was a ballerina who gained named for herself by pursuing that career in Europe.
One of her most notable performances was as Belkis in Ottorino Respighi's ballet "Belkis, Regina di Saba"
at La Scala Opera House in Milan, Italy in 1932.

This performance was at the time critiqued as the most important performance in the history of La Scala. 

This post includes a rare clip of Leyla Bedirxan.

KUNGLIGA MUSIK AKADEMIN
Första uppträdande i Stockholm av den kurdiska princessan
LEILA BEDERKHAN

DANSANDE KURDISKA PRINCESSA PÅ KUNGLIGA MUSIKAKADEMIN 1925
Adress: Elkan & Schildknecht' Drottninggatan 28, Sv D. Depeschb. och D- N- Stureplan

När konstnären Leyla Badirkhan besökte Konungariket Sverige 1925 för att hålla några konstkonserter, som firades av svensk press.
Och det här är en reklam för hennes konserter som publicerats i en av de svenska tidningarna I annonsen nämndes:
"Kurdiska prinsessan Layla Bederkhan kommer att presentera kurdiska, persiska, egyptiska, kaukasiska och spanska danser
.vid Kunglıga Musikakademin:

Dagens Nyheter, 8/2 1925

'Prinsessa av Kurdistan och dansös'

'Den dansande prinsessan'

'Emirens dotter danserska'

Photo: by Madame d'Ora

Photo: by Madame d'Ora

Leyla Bedirxan (1908 Stenbol-1986 Parîs)

Leyla li Almanyayê dibistaneya baleyê xelas kir. Keçeke Leyla Bedirxan heye. Navê wê Nevîn Solh e. Leyla Bedirxan li Parîsê di sala 1986’an de jiyana xwe ji dest da.

Danseuse l'oriente: Laila Badr Khan, 1960:ies at La Scala Theatre

Milano 1929

Paris 1929

At Kurdish Exile Museum in Stockholm

Först från höger princessan Layla Badrhan med en av sina vänner som ska åka skidor .

Tid och plats för fotot: Schweiz - 1929

IL MATTINO ILLUSTRATO 1927

Kürd prenses ve modern dans sanatçısı Leyla Bedirxan, İtalyan Sanat Dergisi kapağında 1927

Leyla Bederkhan by Rebwar K. Tahir

HALKINA AŞIK KÜRD PRENSESİ LEYLA BEDİRXAN

Kürd prensesi diye tanınan Leyla Bedirxan 1908’de İstanbul’da doğdu. Yahudi bir anne olan Henriette Hornik ile Bedirxan ailesinden bir bey olan Abdurrezak Bedirxan’ın kızı Leyla Bedirxan, ailesiyle zorunlu bir sürgünden sonra Mısıra göçmüştür.

Çocukluğunu Mısır’da geçiren Bedirxan, babasının ölümü üzerine annesi Henriette Hornik ile birlikte Viyana’da yaşamaya başlamıştır. Viyana’da ilk dans eğitimini alan Bedirxan, ilk kez Viyana Operasında sahneye çıkmıştır. Leyla, Fransa’da kalabilmek için uzun süre birlikte yaşadığı Henri Touache ile evlenmiştir.

Leyla kimliği ile varolan bir kadındır. Sanatçı ruhundan olsa gerek, hem kendine güvenmiştir hem de kadın kimliğine. Ayrıca da özünü hiçbir zaman inkâr etmemiştir. Her yerde büyük bir gururla, kürt olduğunu vurgulamıştır. “Arap” olarak ifade edildiği her yerde muhakkak “kürt” olarak düzeltmekten vazgeçmemiştir. Fakat her nedense kürtler Leyla Bedirxan’a hak ettiği değeri vermemişlerdir. Çünkü o dönemlerde kürt halkı için “Kürtlük” çok önemliydi ve bu vesileyle tek amaç olarak Kürt ve Kürdistan davasını Avrupa halklarına tanıtmak istemişlerdir.

Tüm bu süreç boyunca diyasporaya damgasını vuranlar Kürt erkekleriydi.

Kürt ve Kürdistan “büyük davası” peşinde koşan Kürt erkekleri sanatıyla ve bir Kürt olarak 1925’ten itibaren Avrupa’ya damgasını vuran Leyla Bedirxan’ı görmezlikten geldiler. Almanya, Avusturya ve İsviçre’de bale eğimini gören ve 1925 yılından itibaren sahneye çıkan “sanatçı” bir Kürt kadınıdır.

Leyla sadece bu yanıyla, Kürt kadınları içinde Ortadoğu’da bir ilktir.

İlk olan şeyler geleneksel tüm yapıları şoke eder. Bir kadın eğer bu ilki gerçekleştiriyorsa, ilk şoke olacak olanlar ve panik ortamına girecek olanlar erkekler olacağından Leyla’nın başarılarını ne görmüş ne de konuşmuşlardır. Sürekli Leyla yokmuş gibi davranmışlardır. Sanatın insanlar üzerindeki etkisinden bihaber olduklarından dolayı, Leyla’nın sanatına saygı duyup benimsememişlerdir. Leyla Bedirxan dünya sanat çevrelerinde “olay” olurken Kürtler için o yoktu.

Leyla 1930 yılında Fransa’da kalabilmek için uzun süre birlikte yaşadığı Polonya asıllı Henri Touache ile evlenmiştir. Bu evlilikte Nevin isminde bir kızları doğmuştur. Leyla Bedirxan’ın Nevin Solh adındaki kızı, Fransa’da Mısırlı bir gazeteci olarak çalışmıştır.

Leyla Bedirxan 30.05.1935 tarihinde, Paris’te Centre Marcelin Berthelot’ ta sahneye konulan bir bale de oynamıştır. Leyla, müzisyen Maurice Naggiar yönetiminde 5 ayrı piyeste oynamıştır. Yine aynı yılın 24 Haziran tarihinde Paris’in ünlü salonlarından La Grande Salle ‘da Leyla Bedirxan, Maurice Naggiar’in yönetimindeki orkestranın ve İren Aitoff’un pianosunun eşliğinde sahneye çıkmıştır.

Leyla Bedirxan, o dönemlerde Paris’te sanat hayranlarının gönlünde tam anlamıyla taht kurmuştur. Tam anlamıyla sanat alanında bomba etkisi yaratmıştır Leyla Paris’te.

Paris basını Leyla Bedirxan’ın balelerine geniş yer vermişlerdir. Le Figaro’da Georges Mussi, Echo de Paris’te Carol Berardo, La Liberte’de Pierre Wolf, La Semaine de Paris, Les Debats da Maurice İmberto, Guide Musical’de J. Baudry, Le Monde de Musical de L. Humbert ve daha birçok basın çevresi Leyla Bedirxan’ın balelerini övgülerle okuyucularına sunmuşlardır.

Leyla Bedirxan’ın sanatsal yankısı sadece Fransa ile sınırlı kalmamıştır. Leyla; İsviçre’de, Almanya’da, İtalya’da İspanya’da, Belçika’da ve Amerika’da da sahneye çıkmış ve sanatseverlerle buluşarak büyük beğeniler toplamıştır.

Her tarafta “Kürt Şehzadesi” , “Kürt Prensesi” ve “Kürt Bale Sanatçısı” diye basın manşetlerine ve sanat etkinliklerinin afişlerine taşınmıştır. Belki de kürt erkeklerinin onlarca yıllık cabalarına rağmen yapamadıklarını, Leyla sanatıyla yapıp “Kürt” kelimesini dünya basınına taşımayı başarmıştır.

Leyla Bedirxan sanatta başarılı olduğu kadar, dünya kültürlerini tanıma konusunda da yetenekliydi. Çok geniş bir sanat kültürüne sahipti. Sadece Avrupa’nın değil, Mısır, Hindistan ve İran sanat kültürüne de hakimdi.

Belki de en önemlisi Kürt müziği ve Kürt govendleri onun için. Çünkü kürt sanatı onun için anadil gibiydi. O kürt müziğiyle, kürt kültürüyle büyümüştü çünkü… Leyla’nın balelerinden Dilan, Govenda Kurdi, Durzi dansı ve Yılan gibi baleler anadil dediğimiz bu kategoriden geliyordu.

Leyla Bedirxan, 1986 yılında Fransa’nın başkenti Paris’te hayata gözlerini yummuştur.

Leyla Bedirxan dünyada yankı yapan ilk “Kürt Bale Sanatçısı” olarak tarihte yerini almıştır.

Kürt erkek dünyası; Leyla’yı hafızalarından dahi silmelerine rağmen, o bir hayalet olarak olarak yaşadı/korku saldı ve şimdi tarihsel hafızamızın sanat köşesinin en baş köşesinde yerini almış bulunmaktadır.

Sibel Sütpak

Den österrikiska tidningen Neue Freie Presse publicerade i sitt nummer 19 juli 1924 en lång artikel om den kurdiska dansorskan Leila Badrkhan.

Nivîsa li ser Gora Leyla Bedirxan

LEYLA BEDIR KHAN - Wikipedia

BEDIR KHANS

Foundation For Kurdish Library & Museum