Bang-Î KURDISTAN 1922/6


Home  |  Destpêk  |  Ana Sayfa

 

 

 

Bangî Kurdistan* (1922-1926/ Silêmanî)



Pêşekî

Yekem kitêba me ya bi navê Zincîreya Jîyandina Rojname û Govarên Kurdî, rojnameya Bangî Kurdistan bûye, ew e ku niha li ber destê we da ye, çunke rojnameya Bangî Kurdistan li pêş rojnameya Rojî Kurdistan da hatîye belavkirin, her çend herdu jî bi naveroka xwe li ser yek rêbazê da diçûn jî. Belam di wextê xwe da ji ber nebûna hemû jimarên Bangî Kurdistan ligel me, em neçar bûn bi hoyê salvegera (75) salên rojnameya Kurdistan ku yekemîn rojnameya kurdî bû û li 22ê Nîsana sala 1898an da hatibû çapkirin, kitêba Bangî Kurdistan dikin bi heleqeya yekemîn Zincîreya Jîyandina Rojname û Govarên Kurdî.
Dîyar e paş damezrandina hukumeta Kurdistan li navçeyê Silêmanî, bi serokayetîya Şêx Mehmûd, li menga Çirîya Pêşîn a sala 1922yê zayînê da, paş vegerîna bo welat ji koçberiya (Kuweyt)ê da û damezrandina Bangî Kurdistan, xwedî îmtîyaz û birêvebirê berpirsîyarê rojnameyê Mistefa Paşa Yamolkî bi erkê wezîrê mearif tête wezîfedarkirin.

Sûretê îradeyê ûlye hezretî
hikumdarê Kurdistan eded -2

Li memleketê Silêmanî da hatiye nivisîn.
Bo teşkîlata hikûmetê Kurdistan nesb û tayîna ev zatan di qabîneya hikûmet da munasib hatiye dîtin.
Sipehsalar(serleşker):              
Şêx Qadir
Reîsê Daxilîye:        
Şêx Mehmûd Xerîb
Reîsê Malîye:          
Ebdalkerîm Eleke
Reîsê Mearif:           
Mîrlîwa Mistefa Paşa
Reîsê Şer’i û Edl:          
…. ………….
Reîsê Gumrik:         
Ehmed Beg Fettah Beg
Reîsê Nafi’a:              
Mehmûd Axayê Ebdalrehman Axa
Reîsê Emniyeta Umûmî:     
Seyîd Ehmed Berzencî
Mufetîşê Umûmî yê Hikûmeta Kurdistan:
Mîrlîwa Sidiq Qedrî Paşa

Min meqam û wezîfeyê her kesî pê sipardin û îrade dikim derhal dest bi tevdîra makîneya hikûmetê bikin.
 Serfirazî ji Xwedê ye.
Hikumdarê Kurdistan
Mehmûd

Pêrewê ewê kiriye û bi pêwîst zanîye ku xwedî û berpirsîyarê rojname ku bigorî, di heman demî da hebûna rojnameyekî resmî yê zimanê hikûmetê pêwîst bûye, ji ber wê me rojnameyê Bangî Kurdistan belav kirîye.
Rojnameyê Bangî Kurdistan,  rojnameyêk ” îlmî, îçtîmaî, edebî, hurr û serbestî yê mîllî”ye, heftê carêk bi navê rêkxirawa Cemîyeta Kurdistan li bajarê Silêmanî tête belavkirin, xwedî îmtîyaz û berpirsîyar û sernûser, Mistefa Paşa Yamolkî ye.
Navçeyê Silêmanî ji mêjve malbendêkî gewre yê hişyarkirina roşinbirîya kurd bûye, êsta(niha) jî ew serkêşî her bi dest ew navçeyê da ye û her piştgirê rasteqînî yê bizotneweyê roşinbîrî û netewayetî ya kurdî bûye û tesîrekî gewre li ser navçeyên dî yên Kurdistan kirîye.
Damezrandina yekemîn çapxane li navçeyê Silêmanî, li salên Şerê Yekem ê Cîhanî da bûye, ev hoyêkî yekcar gewre bû, bo belavkirina bîrewerîya neteweyî û hişyarîya roşinbirî û zanîna hewallê sîyasî yê henderan. Bo Kurdistaniyan zanîn û geyiştina hewallê sîyasî yê cîhana wê serdemê, rastîyêkî mêjûyî bû ku milletê kurd aza û zîrek û pirrzan e, pêwîste ciyê xwe li nav komelên cîhanê da bigire wek milletêkî heqê wî hatî xwarin û bi amanca xwe negeyiştî di Kurdistana dabeşkirî da.
Bi rêya ew çapxaneyên dî yên Kurdistanê û derveyê Kurdistanê, li Riwandiz û Hewlêr û Ûrmî û Estemol û Kerkûk û Sine û Sablax û Bexda û Qahîre û Bako û Yerîvan beyanname û kitêb û rojname û kovarên rêkxirawên kurdan bi zimanê kurdî û bi zimanên derûdorên kurd dihatine belavkirinê. Ji hemû layî ve, di nav û derveyê  Kurdistan da dibûye destkevtêkî fikrî bo berz kirina pileya hişyarî û roşinbîrî û netewayetî li nav milletê kurd da. Ev sergotara jimara (1)î ya rojnameyê Bangî Kurdistan ev rastîya me dixate pêş çav:

Cemîyeta Kurdistan

“Li ser muracaata cenabê seadetmeab Hacî Mistefa Paşa yê mîrlîwa erkanê herbê muteqaîd û li ser mezûnîyet û musaedeyê resmî yê hikûmetê sîyasî yê Silêmanî, ji teref hinek erbabê hemiyet û efazil û muneweran ve qerar hate dayin ku li Silêmanîyê cemîyetêk kurdî bête teşkîlkirin. Bo vê çend rojên li mawê jî esamê ûlema û şêxler û eşraf û saîr muneweran û ehlê qesebe bi rêzkirina li gor alfabeyê daxilê defter kiriye li roja cume yê 21-ê Temûza 1922 paş nivêja nîvro di mizgefta Seyîd Hesen Miftî da berhev bûne. Ji teref cenabê Mistefa Paşa ve nutqêkî destpêkî derbarê bi meqsed û xayeyê vê îctîmayê hatiye xwendin. Xayeya wan ew bû ku ev fikir bo geşbûn û pêşkevtina mîllet û weten bi kemalî û êftîxar qebûl fermûye.
Belavkirina vê fikrê jî bi wasiteyê vê xezeteyê ku hikûmet îmtîyaza wî daye bi cenabê Mistefa Paşa û êsta ji heftê carêk derdiçê, umîd wa ye înşaella bi wasiteyê hîmetê erbabê hemiyet pêş bikevit, zaten hemû tiştêk wûrde wûrde(hêdî hêdî) zêde dibit.
Bo temaşakirina vê xezeteyê û saîr, umûrî îdareyê vê cemîyetê ji teref huzerayê kîrame ve li jêr rîyasetê paşayê navê wî dibore da 13 kes bo azayetî hatin hilbijardin, navê wan û ededê raya wan bi vê rengî ye.

Ededê ray                   Nav
65                 Refîq Hîlmî Efendî
62                 Ehmed Beg Tofîq Beg
54               Salîh Efendî Qeptançî
45               Fayiq Beg Marûf Beg
41               Hacî Axa Fethulla
39               Îzet Beg Osman Paşa
38               Edhem Efendî Yuzbaşî
36               Ehmed Behcet Efendî Yuzbaşî
32               Şêx Mehmûd Efendî Gulanî
31               Şêx Elî Efendî Serkar
29               Elî Efendî Bapîr Axa
24                 Ebdulla Efendî Mehmûd Efendî
24               Şukrî Efendî Eleke

Êdî umîdê me weha ye ku bo geşbûn û pêşkevtina weten û mîllet hemû layêk têbikoşe û eger qisûrêk bibîzî bibê eve ji vê alî ye û ev ji wê alî ye, behs û tenqîd bikin bo mirovan, xeber bi cemîyet bidirê ta wekî bi pê usûl cemîyet vê meseleyê feweren (leztirîn) daxîlê muzakereyê bikirê û netîceyê wê bi wasiteyê xezete ve bête îlan kirin.  
Ji vê xisûsê ve weha dizanim ji vê zêdetir bestî meqal zayid e, eve qanûnêkî tebîî ye ku ji esrê yazdemîn ê hîcrîyê ve yanî ji wê tarîxê ve ye ku xezete peyda bûye her qewmê ku rexbet bi mearîf û bi ev wasiteyê muqedes kiribê bi tedrîcî pêş kevtîye. Eger wekî me mabête di nav eqwamê mutemedîne da bê nam û nîşan mawete, binaeneleyhî ê me jî li ser me lazim e ku bo pêşveçûn û bilindbûna Kurdistanê rexbet bi vê wasiteyê bidine ku bo pêşkevtina îlm û mearîf fal bixêre. Baqî Tofîq li xuda muawenet û xîret li erbabê hemiyet temena dikeyin”.
Rojnameyê Bangî Kurdistan yek ji rojnameyê hefteyî yê pêşkevtî yê salên bîst e ku bi zimanê kurdî hatîye belavkirin, xwedî îmtiyaz û berpirsîyar û sernûserê wî Mistefa Paşa Yamolkî û desteyê nûserên wî Refîq Hîlmî û Elî Kemal û M. Nûrî (Şêx Nûrî Şêx Salih) bûn, jimara wî ya yekem li roja çiwarşemê 8 ê Zîlhecê sala 1340ê koçî (2ê Axistosa sala 1922 ê zayîn) hatîye belavkirinê, jimara dawî heta jimara 6ê rojên duşemîyan derçûye, jimara 7 û jimara 8ê li rojên cume da derçûye, jimara 9 û jimara 10 ê li rojên yekşemîyan da derçûye, û jimara 11 ta jimara 14 yê li rojên cume da derçûye. Eve şayanê bas e li vira da bête dîyarkirin ku jimara 14 paş rawestina heşt mang dûbare li roja cumeyê 23yê Şewala sala 1341ê koçî (8 ê Huzeyrana sala 1923yê zayînê) derçûye.
Li vira da pêwîste em wê rastîyê tomar bikin, her wekî li serî da min got, ji demekî ve xerîkî girdkirina rojname û govarên kevn ên kurdî bûm. Li encam hewl û têkoşîn û serûsoraxa vî rojnamê da, bo min derkevt ku rojnameyê Bangî Kurdistan paş çarde jimaran, sê jimarên dinê jî li Bexda lêderçûye. Belam deskevtina ev sê jimaran karêkî gelek qûrs bû, pirr li dû wan geryam, min bidest nexistin. Neçar bûm penaber bim û berve ew kesên agadar biçim. Li Silêmanî hemû namexaneyên giştî û taybetî geryam nebûn, herweha li Kerkûk û Hewlêr jî. Li Bexda du-sê car min li mamosta Sucadî pirsî, wî jî teekîd li ser dikire ku ew zanyarîyên derbarê  vê babetê ku li kitêba Mêjûyê Edebî Kurdî da nûsîye li wexta xwe da ji Cemîl Saîb û Fewzî Saîb bihîstîye..
Di kitêbxaneya Korî Zanyarî Kurd da geryam nebûn.. Min hawarîya berêz Husên Caf, emîndarê kitêbxaneya Korî Zanyarî Kurd kir, wî min agadar kir ku li kitêbxaneya wî ya taybetî da ev sê jimaran bidest dikevin û bi vê perî xoşî û dilînî amadeye bidate min ku wan belav bikime. Supasêkî bêpayan ê hemû roşinbîrên kurdî pêşkeşê wî dikim. Ew sê jimarên qeware yê rojnamê asayî derçûye, ku ev yekemîn rojnameyê kurdî ye ku li mêjûyê rojnamegerîya kurdî da bi vê qewareyê derbiçê..
Mistefa Şewqî nûserê wî bûye û Kerîm Rustem mudîrê îdarî ye, her sê jimare li çapxaneya “Dar ul Îslam” li Bexda hatiye çapkirine..
Em li xwarê rojên derçûna hemû jimaran dîyar dikin:
1- Jimara (1), 8 ê Zîelhecê sala 1340ê koçî – 2 ê Axistosa sala 1922ê  zayîn.
2- Jimarea (2), 20ê Zîelhecê sala 1340ê koçî – 14 ê Axistosa sala 1922ê  zayîn.
3- Jimara (3), 27ê Zîelhecê sala 1340ê koçî – 21ê Axistosa sala 1922ê zayîn.
4- Jimara (4), 5ê Muherema sala 134ê koçî – 28ê Axistosa sala 1922ê zayîn.
5- Jimara (5), 12ê Muherema sala 134ê koçî – 4 ê Eylûla sala 1922ê zayîn.
6- Jimara (6), 26ê Muherema sala 134ê koçî – 18ê Eylûla sala 1922ê zayîn.
7- Jimara (7), 30ê Muherema sala 134ê koçî – 22ê Eylûla sala 1922ê zayîn.
8- Jimara (8), 7ê  Sefera sala 1341ê koçî – 29ê Eylûla sala 1922ê zayîn.
9- Jimara (9), 16ê Seferî sala 1341ê koçî – 8ê Tişrîna yekemîn sala 1922ê zayîn.
10- Jimara (10), 23ê Seferî sala 1341ê koçî – 15ê Tişrîna yekemîn sala 1922ê zayîn.
11- Jimara (11), 28 î Seferî salî 1341 î koçî – 20 î Tişrîna yekemîn sala 1922ê zayîn.
12- Jimara (12), 5ê Rebîulewela sala 1341ê koçî-27ê Tişrîna yekemîn sala 1922ê zayîn.
13- Jimara (13), 12ê Rebîulewela sala 134ê koçî-3ê Tişrîna duwemîn sala 1922ê zayîn.
14- Jimara (14),  23ê Şewala sala 1341ê koçî – 8ê Huzeyrana sala 1923ê zayîn.
15- Jimara (1-14), ku dikete jimara (15) li 14ê Recebuelferdî sala 1344ê koçî – 28ê Kanûna duwemîn sala 1926ê zayîn.
16- Jimara (2-14), ku dikete jimara (16) li 2ê Şabana sala 1344ê koçî -15ê Şubata  sala 1926#ê zayîn.
17- Jimara (3-14), ku dikete jimara (17) li 18ê Remezana sala 1344ê koçî -1ê Nîsana sala 1926ê zayîn.
Di jimara 14yê rojname da daxuyanîkî nûsîye, ku derengketina belavkirina rojnamê, ji ber tengasî û çelemeyên çapemenî û nebûna tîp bûye, belam zor aşkiraye rawestina rojnameyê Bangî Kurdistan di navbeyna ew heşt mang da, ji ber allozî û şêweyên karûbarê hikû- metê Şêx Mehmûd bûye, ne ku ji ber:
“Li ber hinek sebeb û astengan li paş nusxeyê (13)mîn, me munasîb dît ku weşanê rabiwestin, niha musteînen bi îlla xezeteyê Bangî Kurdistan kevte sahe û întîşar, çunke di van rojên malûm da, ji teref metbea da nuqsanî peyda bûye, heta temamkirina wê nuqsanîyê bi mecbûrî xezeteyê me her çar sehîfe derdiçê, feqet ev jî bi alîkarî û hîmetê hemiyetmendên weten ve girêdayî ye.”
Û diyar e birêvebirên rojname tenê jimara 14 li Silêmanî belav kirîye û êdî pekî kevtîye û nivisîye ew rêbaza bo wî hatiye dîyarkirin destek bidin û birêyek dûrê çewtî, hêvî û amanca mîlletê kurd birêve bibin ..
Sê jimarên wê li Bexda hatiye çapkirin, biqewareyê rojnamê hêsayî bi çar rûpel derçûye û daneyê(heba) wî bi du ane hatiye firotin..
Diyar e Mistefa Paşa piştî damezrandina hikûmeta ehlî li Îraq û belavkirina biryarên Cemiyeta Milletan, bi xo kevtiye belavkirina rojnameya Bangî Kurdistan, bo cara sêyem niyaza jiyandina komeleya Kurdistan û hişyarkirina hestê netewayetî li nik roleyên kurd û bêtir kirina dostayetîya kurd û ereb.
Eger em bi hûrî temaşa rûpelên Bangî Kurdistan bikin, tiştêk bo me ronî dibête, ji ew hewl û xebatên bêwuçan ên bav û bapîrên me, paşan bo çespandina mafê rewayê netewayetî yê kurd, bo berzkirin û qalkirina bizûtneweyê roşinbîrî yê kurdî, bo nehiştina nexwêndewarî û hişyarkirina mîllet, bo belavkirina dengûbasê cîhanê bo tîjkirina bîr û hişî.
Rojnameya Bangî Kurdistan ji jimara 1 heta jimara 13 bi şeş rûpel û qeware (34 cm x 5 r 21 cm) (têkst 5 r 28 cm x 17 cm) derçûye, tenê jimare 14 bi çar rûpel derçûye, ewe şayanê bas e li ser hemû jimaran hatiye nûsîn “daneyê wî bi (2) ane tête firotin û li ser jimara 14 nûsîye “daneyê wî bi yek ane tête firotin”, ku çi ligel wê jî da li ser jimara 1 hatiye nûsîn:
 ”Em vê nusxeya pêşî teberuken û belaş belav dikin û teqdîmê biraderên weten dikine”.
Û jimara “15 û 16 û 17″ bi çar laperrê têkstê (50 cm x 38 cm) derçûye.
Mêjûyê xwênavî kurd sûr bûn û kol nedan li ser helwêsta rasteqîne yê kurdayetî ku zêdetir amanc û awatî kurd berve çespandinî û danpiyanan bibet, bo vê jî bila çav bi vê xeberê bixşênin:
” Dibêjin heyetê nasîhe ji Bexdad ve dêt”
Li van rojan da şayîyek heye dibêjin heyetêkî nasîhe ji Bexdad ve dêt bo Kurdistan.
1- Em tênageyin ev heyet bi emrê kê dêt, bi tensîbê çi kesan tête rêkxistin?
2- Em nizanin evanê ku diên, nesîhetê çi li me dikin?
3- Eger meqsedê wan ev bê, nesîhet li me bikin ku em tabîyê Îraqê bin, bêjin xeta me ji vê paş nî ye û fikra kurdayetî heta bêt rreq(tûnd, sext) dadikutê û Bangî Kurdistan ligel perwerdeyî bo pêşkevtin û hişyarkirina kurdan xebat û tekoşîn dike.
Îca li ber vê, em nizanin ev heyet nasîhet diên çi dibên.
Mebesta me ji belavkirina vê rojnameyê ron û aşkira ye, û guman tê de nî ye ku pispor û mêjûnûs û xwêndewarên kurd bi çavêkî hûrbîn sûd ji naveroka wî werbigrin û bi şêweyêkî firevan lê bikolîne.
Zincîra 3 ya Jiyandina Rojname û Govarên Kurdî, sê jimarên Rojî Kurd dibe ligel tercumeyê naveroka wan a bi erebî..
Bexda: 1ê  Adara 1974  
Cemal XEZNEDAR 

 

Naveroka Rojnameyên “Bangî Kurdistan

Jimar (1)
Laperre(rûpel)
1   Cejnî Qurban
1   Cemîyetî Kurdistan
3    Bangî Kurdistan
3    Mibarek Badî (Şiîr)
3    Kurdistan’in esbab-i tednisi(Turkî)
4    Hariçte bulunan Kurd muneveran ve efazil-i kiramina (Turkî)
5    Muemalat-i tarihiye (Turkî)
5    Bangî Kurdistan (Şiîr be Farisî)
6  Be xidmetî Kurdhayî muhteremî Îran  (Farisî)

Jimar (2)
Laperre
1    Ellên heyetî nasîhe le Bexdawe dêt
1    Meseleyî mektebî Kurdinewe
3    Bo Kurdan (Şiîr)
3    Sanayi ve mearif (Turkî)
4    Ahlak (Şiîr be Turkî)
5    Qismê Farisî

Jimar (3)
Laperre
1    Hesbîhalî duwem
3    Bexêr hatin
3    Makîneyî çap
3    Elmanekan muawenetî Kemalîyekan deken
3    Turkîya û Yûnan
3    Wefatî emîrî Tûnis
3   Germa
3   Tebşîr bo qilyandaran
3   Întixabat
3   Teşrif (Turkî)
3   Teeyin (Turkî)
3   Valime (Turkî)
3  İstiqbal ve xoşamedî Bangî Kurdistan (Farisî)

Jimar (4)
Laperre
4   Ehwalî zabitanî Kurd
4    Ew kaxezey le Estemûlewe hatûwe emeye
3    Dûayî Kurdan bo Mûsilîyan
4    Şêx Reqîb
4    Îstiqbalî Yanye (Yûnan)
4    Dîsan le Îrlande da muharebe
5    Şefîq Beg
5    Îxtîlal le Turkîstanî kebîr da
5  Maarifsiz bir kavmin hak-i hayati yoktur            (Turkî)
5    Qismê Farisî (Şiîr)
6    Serdarî mukerema (Farisî)

Jimar (5)
Laperre
1   Beşaret bo dujminanî Kurdistan
2   Terbîyeyî ewlad
3   Muhawereyêkî îqtîsadî
4   Mucadeleyî efkar, efkarî mutenewîe, hisîyatî mutelewîne
5   Simko u Ecem
5    Ehwalî Sûrîye legel Fransizekanda
5    Bolşewîk û Berîtanya
5    Tebşîrat
6    Polonya
7    Hatin û royîn

Jimar (6)
Laperre
1    Detirsim ey weten bimrim nebînim bextîyarî tu (Şiîr)
1    Bîdayetî înqilab û întîbah bo Kurdan
4    Pîyawî aqil furset le de nada
5    Dîsan serdarî nesret (Simko) Îsmaîl Xan
5    Begzadanî Caf
6    Memûranî Îngiliz
6    Min perîşanî yarî Kuweyt im (Şiîr)
6    Teşrîfî ruesayî Caf
6    Bangî Kurd wa nawî Kurdistanî awa kirduwe duwe

Jimar (7)
Laperre
2    Edebîyatî Kurd
3    Bo cenabî Şêx Ebdulkerîm
3    Hîmetî alî Mehmûdî
4    Qisey hekîmane
4    Royiştin
4    Meerîfe ke bilindî deda qewmî hejar (Şiîr)
5    Yûnanîyekan Ezmîriyan texlîye kird
5    Qralî Qosentîn fîrarî kirduwe
5    Hakikat-i Kurdistan (Turkî)
6    Hezretî hukumdarî Kurdistan cenabî Şêx

Jimar (7)
Laperre
2    Edebîyatî Kurd
3    Bo cenabî Şêx Ebdulkerîm
3    Hîmetî alî Mehmûdî
4    Qisey hekîmane
4    Royiştin
4    Meerîfe ke bilindî deda qewmî hejar (Şiîr)
5    Yûnanîyekan Ezmîriyan texlîye kird
5    Qralî Qosentîn fîrarî kirduwe
5    Hakikat-i Kurdistan (Turkî)
6  Hezretî hukumdarî Kurdistan cenabî Şêx Mehmûd

Jimar (8)
Laperre
1    “Dewlet heme ez itifaq xîzed Bîdewletî ez nîfaq xîzed”
2    Fîdat bim ey fîdayî millet ey serdarî Kurdistan (Şiîr)
3    Bo edîbî muhterem Şêx Nûrî Efendî
3    Mudefeayî Estomûl û Galîbolî
3    Simko
4     Loyd Corc Eçît bo cenewe
4    Emîr Zeyd
4    Mujde bo ereqxorekan
4    Şukrulla mujde bî wa nûrî îman hatewe (Şiîr)
4    Mîrliwa cenabî Sidîq Paşa
4    Teşrîf
5    Ewdet
5    Teeyîn
5 Der nîmetî hezretî xatimî enbîya Muhemmed Mistefa (s.a.w) (Şiîrî Farisî)
6    Hakikat-i Kurdistan (Turkî)

Jimar (9)
Laperre
5    Herîq le Ezmîr
5    Îstîxzaratî Berîtanya le Estemol da
5   Çîkoslovakya û Romanya mûawenetî Yûnan deken
5    Rûsya û Turkîstan
5  Ew Turkaney ke le Elemanya dan bang kirawne jêr sîlah
5    Mîcer Noyil
5    Îsmaîl Xan Simko
6    Koysincaq

Jimar (10)
Laperre
1    Sûretî îradeyî ûlya hezretî hukumdarî  eded -1-
2    Sûretî îradeyî ûlya hezretî hukumdarî  eded -2-
5  Ew Turkaney ke le Elemanya dan bang kirawne jêr sîlah
5    Mîcer Noyil
5    Îsmaîl Xan Simko
6    Koysincaq

Jimar (10)
Laperre
1   Sûretî îradeyî ûlya hezretî hukumdarî     eded -1-
2   Sûretî îradeyî ûlya hezretî hukumdarî     eded -2-
2   Hezretî hukumdar
2   Îngilîs Silêmanî bo çî dewî
4   Cenabî Mîcer Noyil
4   Simko (Serdarî nesret Îsmaîl Xan)
4   Dîsan bomba
4   Teeyîn
4   Hezeratî begzadanî muhteremî Caf
5 Sûretî îradeyî ûlya hezretî hukumdarî  Kurdistan   eded -1- (Turkî)
5  Sûretî îradeyî ûlya hezretî hukumdarî  Kurdistan   eded -2- (Turkî)
6    Hakikat-i Kurdistan (Turkî)
6    Kurd ve Kurdistan ne demektir (Turkî)

Jimare (11)
Laperre
1    Îbret
3    Perîşanî Şêxbizinî
3    Dîsan teyare
3    Cenabî Ebas Axayî Mehmûd Axa
4    Muhyedîn Efendî
4    Îstîxzaratî ceng
4    Pare, pare, pare
5    Cenabî Mehmûd Xanî Dizlî
5    Cenabî Ehmed Begî Rîşîn
5    Hîkayatî menzûme
6    Cenabî Mîcer Noyil
6    Hakikat-i Kurdistan (Turkî)

Jimar (12)
Laperre
1    Îradeyî hukumdarî -    eded 3
2  Sûretî îradeyî ûlya cenabî hukumdarî  Kurdistan   eded -4
3    Munacat (Şiîr)
3    Îştîalî muteesîf
3    Bomba û zîyaat
3    Teeyîn û tebrîk
3    Nexoşî îçtîmaî û çareyî tedawî
4    Metbûat û sedaqet
6    Hezretî alî hukumdarî Kurdistan
6    Îfetmeab Hemîde Xanim
6    Asayîşî daxîlî

Jimar (13)
Laperre
1   Hezretî hukumdarî mearîfperwer Sûretî mezbete, bo meqamî samî rîyasetî mearîf
1    Teqdîm
2    Wereqeyêkî warde eynen derckira
3    Teşekur û beyanî memnunîyet
3    Reîsî şer’i û edil
3    Hakikat-i Kurdistan (Turkî)
4    Kurdlerîn mazisi (Turkî)
5    Bir seday-i hak (Turkî)
6    Erzî teşekur

Jimar (14)
Laperre
1    Bangî Kurdistan
1    Silêmanî
2    Teşrîfî heyet
3     Mulaqatî mûteberîn ba heyetî muhtereme
3    Resmî geçît û întîzamî eskerî Berîtanya
4    Bo ûmûmî dewaîrî hukumet
5    Hakikat-i Kurdistan (Turkî)

Jimare (1-14) ke dekate jimare (15)
Laperre
1    Pendî huşyarî
1    Şahrahî Bangî Kurdistan
1    Meqsed man lem cerîdeye
2    Seyrî dunyekan
3    Hawarî şew û roj im
3    Qewmî kerr û lal
3    Weten û millet
3    Hewadîsî Elmanya
1    Bulxarya
3    Hukumetî Îraq û mûahede bîst û pênc sale
3    Fransa û Surya
3    Heleb
3    Himis
4    Sultan Paşa Etrîş
4    Ciwanî ticaretêk gewre ye
4    Nicabetî meclîsî mîllî Îran
4    Tehran û hîmet alî şahî taze
4    Ehrarî Elmanya
3    Weten û millet
3    Hewadîsî Elmanya
1    Bulxarya
3    Hukumetî Îraq û mûahede bîst û pênc sale
3    Fransa û Surya
3    Heleb
3    Himis
4    Sultan Paşa Etrîş
4    Ciwanî ticaretêk gewre ye
4    Nicabetî meclîsî mîllî Îran
4    Tehran û hîmet alî şahî taze
4    Ehrarî Elmanya
4    Rahî ahenînî Hîcaz
4    Polonya
4    Jinanî Turkîstan
4    Çîn û Rûsya
4    Felaketêk le Esbanya da
4    Cezayî neqdî
4    Exbarî Sovyet
4    Bo kiryare muhteremekanî rica

Jimare (2-14) ke dekate jimare (16)
Laperre
1     Cewabî ewane ke be xurayî basî Kurdayetî deken
2    Çak bixwîninewe bizanîn çî arzûwe
3    Wurde xeberat
3    Weten û millet
3    Türkçe kismi
4    Hîcaz
4    Îbn el Suûd
4    Rûsya
4    Îran-Simko-Rûsya

Jimare (3-14) ke dekate jimare (17)
Laperre
1    Mujdeyek zor xoş bo hemû Hîcaz
1    Kurdistan
1    Serguzeştêkî xoş
2    Asayîşî Hîcaz Sultan Necîd
2    Kuştarî le Sûrye da
2    Îmdad bo Sûrye
2    Nûrî Paşa el Şiîlan
2    Îbn el Suûd
2    Melîkî Misir cenabî Fûad
2    Secadeyekî le hemûgirantir le dunya da
2    Teklîfî ahalîyî Cebel derûz
2    Îbn el Suûd
3    Bangî Kurdistan
3    Teyareyekî zor gewre bomba
3    Budçeyî behrîye Îngilîz
3    Xeberatî Turkîye, nobet hate ser jinan
3    Ereb îtîhadi
3    Şayî û zemawendîyek zor xoş
3    Tesdîqî seltanatî Îbn el Suûd
3    Xelqî Selanîk
………………………
4    Doğruyol gazetesinden
4    Türkçe namaz
4    Doğru yol
4    İstanbul Yahudileri
4    Medeni nikah
4    Diyarbekir eşrafindan Cemilpaşazadeler
4    İrak harb tayyareleri
4    Necabet, hesab-i nisbi, -asalet- mahali-i mukadese ahalisi

 

Wergeranidina ji soranî: S. Veroj-A. Meretowar
Wergeranidina ji farisî û tirkîya osmanî: Mamoste Qedrî

Bangî Kurdistan-1
Zemanê gurz û rim rabirdûêsta palewan îlm e
Sîlahê destê seneet barîqeyê tîx we senan îlm e

îlmî, îctimayî, edebî xezeteyêkî hûrr û serbest ê mîllî ye, hefteyê carekî derdiçî

Sahibê îmtiyaz û midîrê mesul: Mustafa Paşa
Muharrîrê kurdî û farisî: Elî Kemal-M. Nûrî
Hemû şitêk muraceat be sahibê îmtiyaz dekirî

Muherrîrê Turkî: Refîq Hîlmî
Bo xercê bedelê aboney sê mangî 2, şeş mangî çiwar, salêkî 8 rûpiye ye.
Îlanat bi du dîr, Pênc ane destirît
2 Axistos 1922
Nûsxeyekî du ane

 

Cejna Qurbanê
Nêzîkbûn û hatina vê cejna qurbanê ya mubarek ku ji bo hemû ûmeta îslamê sedemê feyz û rehmetê ye, Bangê Kurdistan bi wasiteya vê roja mibarek, ji hemû efradê cemiyetê û ji bo ehlê Kurdistanê ji Yezdanê pak temenî û niyaza rizgarî û bextewarî dixwaze û vê cejnê pîroz dikin.
Bangî Kurdistan

Paşê ewil roja cejna qurbanê azayên dayîmî yên Cemiyeta Kurdistanê li mala cenabê Hacî Mustafa Paşa dicivin. Ji bo cejna pîroz li ba hev di wextekê da em rica dikin ku efradê Cemiyeta Kurdistanê li hev bicivin.

Cemiyeta Kurdistanê
Li ser miracata cenabê sadetmeab Hecî Mustefa Paşa mîrlîwayê erkanê herbê muteqaîde li ser destê mezuniyet û musadeya resmî ya hikumeta sîyasî ya Silêmanî ji teref destê erbabê hêja û biqedir û roşinbîran qerar hate dayin ku li Silêmanî Cemyeteke Kurd damezirî- nin. Bo vê çend rojên li pêş navên zana, meşayîx û eşraf û minewerên din li gorî keda wan bi awayekî bitertîb li defterê hate nûsîn. Di roja înê 21-ê Temuzê 922 da paş nimêjê, şêwir li mizgefta Seîd Hesen Miftî hat kirin. Ji alîyê cenabê Mustafa Paşa ve nutqeke vekirinê li ser mexsed û xayeya vê cemiyetê hat dayinê. Paşê ji guhdaran ra li ser xayeya vê fikrê ji bo pêştebirin û bilindkirina miletê vî welatî bi kemalê îftixar temenî li wan kir.
Ji bo pêkanîna vê fikrê jî bi wasiteya vê xezeteya ku hikumetê heqê îmtiyazê daye cenabê Mustafa Paşa û niha jî heftê carekê derdikeve û înşela bi wasiteya hîmeta erbabê cemiyetê dê pêşve biçe û hemû tiştê xwe zêde biket.
Ji bo temaşekirinê, ev xezate û hinek berpirsyarên din ên îdarî ji alîyê vê cemiyetê ve hatin hazirkirin û di bin çavdêrîya Mustafa Paşa da sêzdeh kes bo azayiyê hatin hilbijartin.
Navê wan û hejmara rayên wan ev in:
Refîq Hîlmî Efendî                 65
Ehmed BEg Tofîq Beg            62
Salih Efendî Kaptançî             54
Faîq Beg Maruf Beg                45
Hecî Axa Fethulla                   41
Îzet BEg Osman Paşa              39
Ethem Efendî Yuzbaşî            38
Ehmed Behcet Efendî Yzb.    36
Şêx Mihemed Efendî Kelayî   32
Şêx Elî Efendî Serkar              31
Elî Efendî bapîr Axa               29
Ebdula Efendî Mihemed Efendî     24
Şukrî Efendî Take                   24

Umîda me ew e ku ji bo pêştebirin û xurtkirina welat û milet hemû alî têbikoşin û eger qisurek hebe jî rexne lê bête girtin û cemiyet bi vê rexnê were hesandin û li gorî usil û qaydeyê cemiyetê dê daxilî muzakereyên cemiyetê bête kirin û netîceya wê bi wasiteya xezetê were îlankirin.
Li vê xususê da em dizanin ku ev meqal zêde dirêj nabe. Ev qanunekê tabîî ye, ku di esrê yazdehem ê hicrî da ango ew tarîxa ku xezetê da derket, her qewm raxbet bi zanistê heye, ev wasiteya miqedes bûye sedem ku hêdî hêdî pêşve biçe. Eger miletên wek miletê me, di nav qewmên li paşmayî de mabin, bê nav û nîşan mane.  Ji ber vê yekê li ser me jî lazim e ku ji bo pêşvebirin û zengînkirina Kurdistanê, ji vê re rexbetê nîşan bidin ku ji bo zêdekirina îlm û zanînê gotin xêr e. Em,  tewfîqa mayî ji Xwedê, alîkarî û xeyret ji erbabê hemiyetê dixwazin.

———
Eselamu eleykum gelî kurdan! ey qewmê qedîm ê pehlewî yê bigurz! ev bang, Bangê Kurdistan ji bo xêrdarê hemû kurdan e. Ji bo şiyarkirina şêran e. Ji bo bihîstina bav û dayikan e. Heke bigrin ev bang, çi tiyaye. Ev hawar bo çi ye? Hemû hefteyek guh bidin û bizanin axir çi ye? Gotinên pirr û pûç kolanan diruhalistin. Roja wan bi temaşekirina îlmê û seneet û marîfet derbas bikirana, ji me bo wan gotineke baş heye, qeleyek me nîn e bo starbûna eyb û arê me. Ji bo me destegirên ku li welatê me digel nîşaniya mezinahiyê hebe nîn e.
Niha îbaret ji şukur û cû ye, ewan jî li Kurdistan nî ye, ji ciyê wan dûr e û parçe kaxizê ku bo nûsînê bê ew jî li frengistanê ve dêt. Ji sedan çarê me  nayê ku kaxizêkî bo kes û kar û serîkî muharemî û bo aîleyê xwe binûse. Meşkê mêzer me ji Îranê û Frengistanê kurunê gelê ewqeyê me ji Hindistanê, hîlê kurê kurê nazdarê me ji Erebîstanê, kefenê mirîyên me ji Awrupayê, moltikê zarokên me ji Amerîkayê ve dêt.
Welhasil em ji hemû tiştî mehrum in, ji hewadîsên dinyayê bêxeber in, sebebê van hemû tiştan nezanî ye. Bêparbûna ji fenên cîhanê ye. Digel vê jî her kes hev rexne dike, encama vê nezanî û hesudîyê jî bi awayekî nebaş şîrove dike. Gelî biraderên kurd, werin guhê xwe bidin Bangê Kurdistan û bizanin çi tê holê, bizanin çi fêkîyên niyeta baş hene. Bizanin ku biratî serfiraziyê tîne. Nîfaq û xeybet dibe sedemê perîşanî û rûreşiyê. Zeman, zemanê îlm û bihevpirsînê ye. Îlm bi ser hemû kar û baran re ye. Guhê xwe bidine Bangê Kurdistan ku çi dibêje: Zemanê gurz û rim rabûye, niha palewan îlm e, silah bidestê seneet e, ronîya herî mezin îlm e. Her kes xwedî fikreke baş e, ji bo ewladê welat û millet vê yekê bixêr dizane, eşkere ye îlm û edebê bixwînête da ku qiseyên pirr û pûç ji wan biriteve. Bangê Kurdistan dest pê kiriye ewand û  nasih biraderê bi eşekereyî nivîsandiye.

Bê  îlm û siyaset ey bi qurban
Muhale  ender muhale jînî kurdan
Qise xweş e feqet çak îlm dû bî
Ne wek dû rupye û tehkîm cî bî
Le tirs û dengê polîs serbikûn ka
Be penhanî dû sed fitne paka

Sahibê İmtiyaz: Mîrlîwa Mustefa

Bangê Kurdistan
Piştî netîceya kar û xebata ku ji aliyê cenabê Reîsê Cemiyeta Kurdistanê ve çê bû, hukûmeta sîyasî ya Silêmanî, bo neşra xezeteya Bangê Kurdistanê musaede da.
Meqseda vê xezeteyê ew e ku rehberî û xizmetê bo qewmê kurd bike. Lazime hemû kurd vê xezeteyê bixwîne û bi dil guh bidê.
Malûm e ku hîç qewmek xezeteyek nebe, ne kes ji fikir û xeyala wî qewmî, ne ewil, ne jî encama kar û barê wê hîn dibe. Wê weqtê li nav qewmên dinyayê bê nav û nîşan dimîne.
Li ser vê yekê bo serfiraziya miletê Kurdistanê li pêş hemû tiştî lazimî bi vê xezeteyê heye.
Çûnkî xezeteyeke millî, tercumanê fikrên xadim ê qewmê kurd e.
Mesrefa çapkirin û hin nusxeyên vê xezeteyê ji aliyê azayên dayimî yên Cemiyeta Kurdistanê ve temîn bûye. Em ev nusxeya ewil, teberuken û belaş tewzî û teqdîmê biraderên weten dikin. Feqet ji ber  ku hikûmet pêşînen doza mesrefa çapkirina vê xezeteyê bike, em rica û temenî dikin ku hemiyetmendên weten her yek bibe  aboneyê 3 yan 6 mehan, pêşînen ji bo qeydkirina navê xwe mureceatê muherrîrê xezetê Şêx Nûrî Efendî bikin.
Em umîd dikin ku kurd  bi navê muhebbeta weten bo ziyayekê xwe bibe abone û bo kirrîna vê xezeteyê rexbeteke baş nîşan bide.
                                                           Elî Kemal

Mubar Kubadî
Bangê Kurdistan nîşaney huşyarî millete
Biwa ser xuwan mearifê tezkîrey ser da’wete
Dewreê iqbale dûr Bangê Kurdistaniman
Bangê subuhê sadiq e bem denge histîn firsete
Sayeyê bal himaye baz zerîn şapire
Çûne jêr sayey nişaneye bextiyarî û dewlete
Baxçeyekî pir gule deryaçeê pir gewhere
Reng û dengê feyzrêze nîmet bê minete
Bo tereqî qewmî kurd e dad xuwahê hamiye
 Tercumanê halê zarê milet kem qudrete
Bangê Kurdistan le xara û herîr layiqtire
Dek mubarek bî be balay qewmê kurd em xil’ete
Asmanîke seraser mule necimê wefa
Gulistanîke serapa mezherê sed rehmete
Em cerîde tazeye cerîdey cehalet la deba
3 ziman 3 tîr deste wasitey sed nusrete
Rebî boman her bimînî xadimê mulik û weten
Em leb o pêşkewtinî emro piştîwan û qût e
                                   Zîwer

Îlan                  
Ew xaniyê ku li Silêmanî waqiye û bi xanê sutaw meşhûr e û bi mûcibê qeyd tapo indel ixtisar rubiê aid bi Mehmûd Paşayê Caf e û malumul hudûde bi muqabilê mareyî jinî Hebîbe xanim kahya Elî Beg bo hiciz û firotina wî qerar hatiye girtin û ihaleyê eweliyê ta 30 roj wazih bi muzayideyê eleniye kira her kî talebe bi sedî deh temînatê mustesben muraceet bi daireyê îcraya Silêmanî û munadî(delal) Tewfîq Axa bike.
27 Temû 922
memûrî îcra
 M. Wehbî

BANGÎ KURDISTAN’IN TÜRKÇE BÖLÜMÜ

KÜRDISTAN’IN GERİ KALMA NEDENLERİ
Okuyucularımızı her türlü garaz ve şaibeden uzak bir görüş ve düşünceyle fikir yürütmeye yöneltiyoruz. Kürdistan’ın geri kalma nedenlerini araştırsınlar. Acaba bu toprağın yetiştirdiği insanlarda yaratılışın ihmal ettiği özellikler nelerdir? Ya da gerçek anlamıyla tahsil ve tecrübe görmüş vatandaşlarımız arasında ilim, irfan ve fazilet açısından öteki millet ve kavimlerdeki emsallerinden geri kalmış olanlarımız kimlerdir? Şüphesiz hiç (kimse). O halde hem geri kalmışlığımızın nedenlerini, hem de inkarı mümkün olmayan geri kalmışlığımızı iyice araştırırsak doğal olarak gözümüze en başta eğitimsizlik meselesi çarpacaktır. Evet, bugün hâlâ Ortaçağdan çıkmamış vahşi milletler hariç tutulmak şartıyla, oturdukları bölgede eğitim ve sanatlar açısından Kürt milleti kadar geri kalmış hiçbir millet düşünülemez. En küçük ve hatta toplumsal beşerî heyetler arasında tarihsel olarak en değersiz sayılan eski vahşi kavimler bile günümüzde en zengin ve en eski bir medeniyet tarihine sahip olan kalkınmış milletlerle omuzlaşırlarken, sadece talihsiz Kürt milletinin hâlâ tarihî gerçekler karşısında efsane türü hikayelerin büyülü kötülükleri ve sanatsal harikalar karşısında mantıksız taassubun ilham kaynağı olmada gösterdiği kararlılık gerçekten üzüntü vericidir. Bunlar ne kadar ağır olursa olsun, itiraf edelim ki milletimizin henüz olgunluk çağına erişmediğini ispat eder. Çünkü bir milletin olgunlaşması için, içinde bulunduğu asrın gerektirdiği güzel düşüncelerle donanması gerekir. Halbuki o güzel düşünceler yaratılışın insan türüne bahşettiği beynin aslî özelliklerinden değildir. Fakat beynin sahip olduğu yapı ve sistemin derecesine göre tahsil sayesinde belirtilen özellikleri kazanmaya hazırdır. Demek istiyoruz ki tahsilsiz söz sahibi olmak, tabiat kanununda yer alması imkansız olan bir maddedir. Düşüncenin aydınlanması beynin eğitimine, beynin eğitimi de mükemmel çağdaş ilimlerin tahsiline bağlıdır. Tahsil de sayısız kısım ve dallara ayrılır. Bütün bunları bize vadd eden ise okullardır. Bir milletin eğitim seviyesi memleketteki okulların sayısı ile ölçülür. İşte bunun için cemiyetimizin en temel amacı eğitimi yaygın hale getirerek cehaleti yok etmeye hizmet etmektir. İnşallah bu amacı gerçekleştirmek, yani mümkün olduğu kadar Kürt milletinin eğitimden kaynaklanan eksiklerini telafi etmek için gerekli fedakarlığı göstermede kusurlu davranılmayacağı şüphesizdir. Bundan dolayı, her şeyden önce kişisel amaç ve çıkarlardan kurtularak samimi ve yurtseverce bir arzu ve istekle kutsal vatanımız için çalışacağımıza dair birbirimize söz vermeliyiz ki girişimlerimizin bize vaat edeceği gelecekten emin olabilelim.

DIŞARIDA BULUNAN AYDIN VE SAYGIN KÜRTLERE
Bangî Kurdistan gazetesinin kımetli ellerinizde dolaşan şu iki nüshasının normal ücreti ve kırtasiye giderleri “Cemiyet-i Kurdistan” tarafından sağlanıp hibe edilmiştir. Fakat herkes tarafından bilinmektedir ki, bir cemiyet ne kadar fedakar olursa olsun, bir gazeteyi uzun süre yayımlayabilmek için yardımlaşma ve gayrete ihtiyaç duymaktadır. Biz bu gayreti yabancılardan dilemiyoruz. Sözümüzü Kürtlük uğrun da çalışmak ve Kürdistan’ın ilmî olarak ilerleyip yükseldiğini görmek isteyen Kürt yurtseverlere yöneltiyoruz. Sadece basım ve kırtasiye giderlerini dikkate alarak iki “ane” fiyat takdir edilmiştir ki, hiçbir yurtsever Kürdün kendi vatanı için haftada iki aneyi vermekte tereddüt göstermeyeceğinde kuşku yoktur. Hesap görmeye çalışırken mahcup olup da geri alamadığımız milyonlarca küsuratı düşünelim. Hiç şüphesiz toplamı önemli tutarlar teşkil etmektedir. Birimiz milli gazetemiz için boşa gitmeyeceği kesin olan şu iki aneciği seve seve verelim. Verelim de biz de beşer toplumunun kendisinden yarar beklenen bir üyesi olduğumuzu ispat edelim.

TARIHÎ BILGILER
- Kainat, Nebevî hicretten 183961 yıl önce yaratılmıştır.
- Hazreti Adem bazı tarihçilere göre hicretten 6216 yıl önce, Fenikelilere göre de 30479
  yıl önce yaratılmıştır.
- Nuh Tufanı hicretten 4769 ya da 3974 yıl önce meydana gelmiştir.
- Hazreti Musa (a. s.) hicretten 2347 ya da 2468 yıl önce dünyaya gelmiştir.
- Mısır’da hicretten 2291 yıl önce yedi sene devam eden bir kıtlık ve yokluk meydana
   gelmiştir.
- Hazreti Musa aleyhisselam hicretten 2267 ya da 2388 yıl önce Israiloğullarıyla birlikte
  Mısır’dan çıkmış ve belirtilen tarihte Firavun ve askerleri Nil’de boğulmuşlardır.
- Hazreti Musa (a. s.) hicretten 2227 ya da 2348 yıl önce vefat etmiştir

 

BANGÎ KURDISTAN’IN FARSÇA BÖLÜMÜ

BANGÎ KURDISTAN
Bangê Kurdistan ki gerçekten milletin tercümanıdır,
Düşmanın gözünde diken, yükselmenin ana yoludur.

Kürtlere zavallı dediler, bu nasıl iyi niyetlilik olur?
Hastalığı teşhis etmek gerekir ki, bu bir hastalıktır.

Eğer milletin rehberi ilim ve irfan olursa hayat bulur,
Aksi halde bilgiden yana şans kaçar ki, bu da felaket olur.
Bilginin nuru insana güç verir,  kanat verir,
Dünyada üstünlük ilim, teknik ve sanat iledir.

Madem Rüstem ve Isfendiyar olmak bugün işe yaramaz,
O halde yaşamak için çare, bilgi ve hikmet elde etmektir.
Yükün altın ve çalışanların olsa sayısız,
Cahil adam akıllıların egemenliği altında iktidarsız olur.

Talih yıldızı vatan ufkundan ışıldayarak doğdu,
Rahmet alametidir Bangî Kurdistan’ın yeni doğuşu.

Milletimiz bu bayrağı baş üstünde taşısa elbette layıktır,
Gölgesi kimin üstüne düşse,  onun için yüz kere iyiliktir.

Biz azimle yola  çıkmışken siz uyuyorsunuz,
Ey vatan dostları, fırsat uyanık olma fırsatıdır.

Refîk Hilmî

***
Insanlığın ilerlemesi ve milletin yükselmesinin yegane yolunun ilim tutkusu olduğu birçok tecrübeyle ve dünya tarihince sabittir. Kainatta varlığını ispatlayıp dünya haritasında seçkin bir yer işgal etmiş olan uygarlaşmış her milletin, ilmi rehber etmeden ve ona tutkuyla bağlanmadan kalkınma sahasında ilerlemedikleri inkar edilemez. İlimsiz millet ruhsuz bedene benzer. İlim toplumun etkili unsuru, bilgi insanlığın tekâmül etmesinin bir ürünüdür.
Dünya tarihine dikkatle baktığımızda, Ibranî, Hitit ve benzeri milletlerin ilme yönelmedikleri için insanlığa hizmet etmemelerinin yanında kendi ulusal varlıklarını da koruyamadıklarını ve küçük bir inkılap karşısında dayanamayıp sanki hiç olmamışlar gibi dünya sahnesinden silindiklerini görüyoruz. Fakat Fenîke, Asur ve Keldan kavimleri, kesintisiz doğu ve batı saldırılarına karşı tutunamayıp ortadan kalkmışlarsa da, ilme tutkun ve yatkın oldukları için yaptıkları önemli keşif ve icatlarla insanlık alemini ve özellikle bütün Avrupa’yı kendilerine karşı minnet borcu altında bırakmışlardır. Öyleyse ilkel bir durumda olan ve ataları Med ve Pehlevîlerin medeniyet ve kalkınma eserlerini kaybeden biz Kürtler her şeyden önce ilme sarılmalıyız. Kaldı ki açlık zahmetine katlanmaksızın tam bir rahata kavuşmak imkansızdır. Dudak susuzluk çekmedikçe su pınarı hayalî bir serap gibi olur. Hilal kendini silkelemedikçe tam bir dolunay olamaz ……………….
Doldurulmaya uygun olan kaplar, boş kaplardır. Buna göre biz de ne kadar bilgiden uzak kalıp mahrum olmuşsak, o kadar da ilim ve bilgide yükselmeye müsait durumdayız. Bir yıllık fidanın meyvesi olmaz. Fakat hizmete mahzar olduğu zaman aileyi refaha kavuşturur. Bundan dolayı kalkınma çağı olan asrımızda hissesiz kalmamamız için ilk teşebbüsümüz bilgimizi arttırmak ve vatan evlatlarına ilim öğretmektir. Adsız sansız kalmamamız, ilkel durumdan çıkıp ileri milletler grubuna girmemiz ve dünya haritasında varlığımızı gösterip kainatta bir rol oynamamız için ülkenin hamiyetli bilgili insanlarından ve eşrafından ilmî kalkınma yolunda tam bir gayret ve çaba sarf etmelerini rica ediyorum. Ilim ve bilgide bir varlık gösterdiğimiz zaman hiç şüphe yok ki kuzey ve güneyi kendimize yönlendirir, kendi muhitimizin dilinin resmiyetini ilan eder ve kutsal amaçlarımıza ulaşmış oluruz.
Süleymaniye:  M. Nurî

 

MUHTEREM İRAN KÜRTLERİNE
Kürt milletinin görüşlerini neşreden ve ilme kültüre hizmet eden Bangî Kurdistan’ın, yoluna devam etmesi ve ilerlemesi için bütün Kürdistan yurtseverlerinin gayret ve yardımlarına gereksinim duymaktadır. Gerek ulusal makaleleri yazmada, gerekse bu gazeteye abone olmada Kürt aydın ve seçkinlerinden destek bekliyoruz. Yurtseverlerin bu husustaki en küçük gayret ve çabaları büyük teşekkürler gerektirecektir.
Kürtlerin Xoy civarındaki mağlubiyetlerine dair Iran gazetelerindeki bazı yazılar incelendi. Biz bu gazetelerin yazdıklarında bazı farklılıklar gördük. Ulaşan son haberlere göre iranlıların bu söylentilerine inanmamak gerekir. İran’a karşı koymak için İsmail Han (Simko) yeterli güce sahiptir. Gelecek sayıda daha ayrıntılı bilgiler verilecektir.

Bangî Kurdistan-2
(Zemanê gurz û rim rabirdû êsta palewan îlm e
Sîlahê destê seneet barîqeyê tîx we senan îlm e)

îlmî, îctimayî, edebî xezeteyêkî hûrr û serbest ê mîllî ye

hefteyê carekî derdiçî
Sal: 1    jimare: 2   Duşeme   20  Zilhîce  1340    14 Axistos  1922

 

Nêzdîke hilgirtiwe bo man çirayê kurd
Pertew û beda hemîşe şua û ziyay kurd
Em bangê kurd û cemiyet bonî rehmete
Meqsûdê seiy û xizmete bo i’tilay kurd
Alemê herîkî marIfet û seiy be siûd
 Her kes gîşte mertebe ji bilî kurd
Kî bê bikate meqsedî em qewme bêkese
Kî ilme bîte wasiteê û rohnay kurd
Kurd unsurîkî pak û qedîm û muqedese
Alem hemû muqerrebe(qebûl dikin) be medih û senay kurd
Ey xaliqê zemîn û zeman sa be merhemet
Ladî nifaq û buxz û hesed bo beqay kurd
Heşmetê Xeyalî waye l epê nawî mileta
Danî ser û bika dil û canî feday kurd

                                   Silêmanî:
Ebdulqadir Heşmet

****
Dibêjin Heyetê Nasihe Ji Bexdadê ve Dêt 
Di van rojan de şahiyek heye dibêjin li bendê ye ku heyeteke nasihe  bê Kurdistanê.
1. Em tênagihên ev heyet bi emrê kê têt, bi tenasuba çi kesan hatiye rêkirinê.
2. Em nizanin ev ên ku tên nesîhetê çi li me dikin. 
3. Eger meqseda wan ev nesîhet be, werin teb’ê Iraqê bên û heta ji wan re    baş   nîne. Fikra kurdayetî heta bêt terka dadê digot. Bangê Kurdistan digel mearif bo tereqî û tenwîra kurdan, kar û xebatê dike. Vê carê ji ber vê em nizanin ev heyeta nasîhetê tê çi dibêjin.

Şiir  
“kurd ewinde kurd in be sed şeytan le kurdî nekewin
ê ke xelkî bo çî bo xoy derdê ser peyda dike”
            aferîn bo nazimê ev beytê.
                        Bangî Kurdistan

 

***
Meseleya Avakirina Mektebê
Di van 2-3 rojan de basa çêkirina sinifeke din tê kirinê. Weku me bihîstiye bavên telebeyên sinifa yekem razî bûn ku weku minalên wan bê tecrube ne, bişînin Bexdadê. Li wê derê bêxwedî û bêterbiye bimînin ku ev, zillet bednav e bo gelê kurd. Belê, meqseda min ne ew e ku biçin bo nav ereb xerab e. Îro hemû alema islamê dînen muhibê lîsanê ereb e. belam ez dibêjim heyf û eyb e bo miletê kurd ku ew hinde necîb e, qedîm e û sahib ezm e û niha tabiê xelkên din bibe û mektebek û medreseyeke wan a serbixwe nebe zaroyên xwe bidin xwendinê. Îro ev behsa mektebê, aidê bi hîmmet û manewiyata millet e, ji ber wê yekê lazim e li ser hemû kesêk û bi awayekî jidil li vê meselyê binihêrin û lêbikolin. Ji vê meseleyê re kar û xebateke zaf girîng lazim e. Sinifên me şeş heft telebeyên ji ber kirkir kewe bi îzin hatine wetenê muqedes ku li ser wan ez dikarim bibêjim  li ser vê tecri- beyê saleke din biçin ciyên dûr jî, dikarin digel hemû eziyetan jî tehsîla xwe bikin. Belam teshîl li Bexdadê, ew der bo ehlê Silêmanî û vî navî zaf zor zehmet e. Bi qandê nîvî ji tehsîla wirê istîfade nîn e. Çûnkî li wê derê hewllê qewmiyet, duwem lîsan, sîmê mewqî ciyawaz e. Ê me kurd û Kurdistan e; ew turk û ereb in. Zimanê me kurdî ye; ê wan turkî û erebî ye.  Ê me şaxistan û fereye, hewa hênik e; ê wan deşta fere ye û hewa zaf germ û bêav in. Qet rê pê nakeve ku telebeyên kurd ji wê derê istîfade bikin.
Mialimên wan yan turk in yan erebe in, ji ber vê îro temaşeya qewmiyet û cinsiyetê dikin.
Bi çavekî ne baş û xwarî li zaroyên me dinihêrin. Ji ber ku zimanê wan yan turkî yan erebî ye. Zarokên nû jî di van zimanan da ne zana ne, di ders û metnan da nikarin pêk bînin, meger pêk bînin jî dawîyê hîç jê îstîfade nakin, silkî fêr nabin. Ev heft kes ên ku ji Kerkûkê hatine, ev hemû derdê ku min erz kir, ji ber li paşmayin û bi serneketina wan xeyal kirin ku bêne welatê xwe. Ligel hemû hevalên xwe ku ciden hez ji xwendinê bikin. Teşebus bikin ku alîkarî bi hikumeta fexîme û hevwelatiyên xwe bikin. Alîkariya bav û birayên xwe bikin. Ev mezbet(ev nivîs) daxwazeke ji bo vê yekê. Encama her çi kesên li welatê xwe xwedî derdikeve û bi qîmeta însaniyetê dizane û kesê ku welat û mîlletê xwe binasin, bibe alî ji hizbên serkevtin û berzkirina wetan û mîlletê xwe bike, bikeve hizba însanbûna ewladê xwe û bi van îşên muqedes bi hemû cûre alîkariyan eda bike. Baş tê zanînê kesê ku bo îşekî weha muqedes ji dil û can nexebite û hez neke di nezera hemû kesî da dikeve ber nefretê.
Di vê meselê da her kesê digel îmzakirin û waad û alîkariyê da, ez li ser navê hemû alîgiran ji dil wan teqdîr dikim. Kesên ku soz nedan feqet îmze kirin, zaf zaf ji wan re jî teşekur dikim. Îro vekirina van mekteban tenê ne ji bo me ye, ji bo temamê mîllet e, ji bo hemû birayên me yên ku di binê cehaletê da etlînewe. Tika(rica) ji bav û birayên xwe dikin ku zarokên xwe meşînin wan welatan. Emîn bin bi tecrube ye, ew ên çûne wan welatên ecnebî bûne sebebê xerabî û felaketan, li wê derê ji bo qewmê xwe yan tahsîlê nakin yan ji dersê û mamosteyên xwe îstifade nakin. Destvala û bê umîd vedigerin û piştre bedexlaq û sergerdan dibin. Navê bav û ejdadê xwe reş dike, ji ber wê yekê rica ji wan dikim ew jî li minalên xwe weha nekin, nebin sebebê mehfkirina wan. Ji ber çi em tê nekoşin û mekteba xwe venekin ji bo pêşteçûnê? Bi navê îstiqbal û heyatê bira û hevwelatiyên xwe niyaz dikim ku tekoşîn bikin bo vekirina vê sinifê û alîkarî bidin ku hîç tehsîla wan paş nekeve û heta dawîyê îkmala (temamkirina) tehsîla welatiyên me li welatê xwe bikin ku di dawiyê da xizmeta welat û hemwelatiyên xwe bike. Îca ew wext e ku hînê şarezabûna zimanekê din bibin, eger biçin ciyekê dûr jî weha nake. Êdî hişyar dibe û bi xwe dihese, kes nikare xuyên nebaş bide wan.
Xwendin qet bes nîn e, xusûsen em ku ji zanînê zaf li paş mane, nabe ku em ji xwendinê têr bibin û yek deqeyekê bêxwendin derbas bikin. “Taleba îlmê bike ji dergûşê heta gorê” vê gotinê pêxember(a.s.m) ferman dike. Êdî ji dil ricayê dikim ku hun alîkarî û tekoşîn bikin ji bo vê mektebê ku bigîje ber ewladê me. Vê firset û nîmetê bipaş nexin. Heke em hewl bidin û têbikoşin, ez emîn im ku hikumeta fexîme jî ku bi xizmetkirina ji însaniyet û îlmê re tê naskirinê, dê alîkarî û musadeyê jî bide.(Heyalel felah/ werin rizgariyê).
Silêmanî:
Zekî Saîb

 

Bo Kurdan
Hîmetê erbab xeyret bîstun îmha dika
Ew kesey sahibê hemîyet bî weten îhya dika
Yanî ewladê weten muhtacê îlm û senete
Ger wetanperwer bî şexsî mektebî înşa dika
Nûrê îlm û marîfet û şerq û xerbî girtewe
Qewmê ême teze talîmê xet û îmla dika
Êste xo new’î benîadem le sayeyê fenwe
Bê mihaban keşf(esrarîm bala dika)
Besîye fikrê bêsemer emro ke esrê xîrete
Melîkê Kurdistan le ême hîmetê dawa dika
Êste bê îlim û huner jînî beşer qabil nîye
Çûn le fen esrê hazir kurdî îstîxna dika
Awrupa keşfê lîsanê êstir û bargîrî kird
Taze Kurdistan ême behsê elîf û ba dika

Refîq Hîlmî

——
Bangî Kurdistan li mawla rojê duşeme neşir dibe.

——
Baxdat Tayms: 2 Axustos 922, General Harîntîn ku kumandanê hemû qûwetê hevpeymana ye li Estenbolê îlan kir ku ji terefê Yunan ve tecawizê paytex Estenbol bibî muqabile ji Yunan re dike.

——-
Baxdat Tayms: 3 Axustos 922, li Traqyayê tê gotin ku wê Yunan biser Estenbolê da êrîş bîne.
Wezîrê karê derve yê Yunan li Atînayê bi sifreyê duwelê hulefa temînat dide ku hicum bi ser Estenbolê nabe.

——–
Ji bo quweta dewletên mutehalîfe taburek ji bajarê maltayê bo Estenbolê hatiye tertîbkirinê.

BANGÎ KURDISTAN’IN TÜRKÇE KISMI

SANAYİ VE EĞİTİM
Kalkınmış milletlerden hangisini göz önüne getirirsek getirelim, göreceğiz ki eğitim ve sanayide hemen hemen aynı derecede yükselmek isteyerek bu iki maksadı elde etme yolunda sürekli gayret ve çaba göstermişlerdir. Mesela bugün Isviçre’de sanayi ve eğitimden hangisinin daha çok mükemmel olduğunu anlamak isteyen bir gezgin kuşkusuz ne kadar derin araştırmalara girişirse girişsin, yine de o memlekette bu iki şeyden hangisinin diğerine tercih edildiğini ispat edecek kanıtlar bulamaz. Isviçreliler diğer medenî ülkelerde olduğu gibi sanayi ve eğitime aynı derecede önem verdikleri için bugün memleketlerinin her köşesinde o kadar çeşitli okullar vardır ki, buraya “bütün dünyanın büyük bir okulu” denilse yeridir.
Aynı zamanda bütün bu okulların yanı başlarında bulunan sayısız fabrika ve sanayi kuruluşları da memleketlerini o kadar süslemişlerdir ki, orada sanayi ve eğitimden hangisinin daha çok ilerledi- ğini, millet ve memleketin kalkınması hususunda hangisinin daha büyük bir rol oynadığını belirlemek mümkün değildir. Oysa bunlardan biri, varsa- yalım ki eğitim yönü ihmal edilseydi, sanayinin Isviçre’de sağladığı bugünkü harikalar doğal olarak olmayacağı gibi, aksine sanayi ihmal edildiği takdirde eğitimden de elde edilecek netice yine yetersiz kalacaktı. Kısacası sanayi ve eğitim bir insanın iki kolu, iki gözü veya iki kulağı gibidir. Adı geçen organlardan birinin yapacağı görev ikisinin aslî hizmetlerine göre ne ise, eğitim ve sanayiden her birinin ayrı olarak göreceği hizmet de aynen odur. Bundan dolayı, biz de nasıl düşüne- ceğimizi bilelim. Çünkü iyi düşünmek her mill- etten çok bizim görevimizdir. Bizi bizden daha iyi kim düşünebilir? O halde kendi kendimizi düşünmezsek, niçin yükselmediğimizi soruşturmanın anla- mı yoktur. Zaten düşünmek de yeterli değil ki! Fedakarlık, dayanıklılık, sabır ve karar; evet bütün bunlar olmadıkça hem sarsılmaz bir kararlılıkla ve her türlü zorluğu yenerek mal ve can ile yapılacak en büyük özveriler tercih edilmedikçe zavallı memleketimizde sonsuza kadar en ufak bir el tezgahı ve en adi bir makine yüzü göremeyeceğimize, talihsiz vatanımızda “Sur”a üfleninceye kadar bayındırlık ve ilerleme eserlerine tanık olamayacağımıza emin olalım.
           
AHLAKÎ
Üstünlüğü zenginlikte aramak cehalet belirtisidir,
Cahillerin akıbetleri ise elbette yamandır.

Aklın varsa fazileti kazanarak ünlü ol,
Gerçi fazilet bugün dünyada istenmeyen bir şeydir.

Her savaşta galip gelir siyasî fikir,
Kalem siyaset meydanında kılıç ve oktur.

Hem azmettiğin işte kararlı olmalısın,
Savunduğun fikirde haklı olduğuna halkı inandır.

Hamiyetliler vatanlarını her şeyden üstün tutarlar,
Onların nazarında vatan cennet bahçesidir.

Sakat düşünceleri olmazsa alçak kimselerin,
Başkalarına olan hizmeti açıklamaya muhtaçtır.

Bilmem ne tuhaf bir devirdeyiz ya Ilahi,
Tüm fikirleri saklı olan kimse, o akıllıdır.

Bir bölünmedir ki her fırkayı perişan ediyor,
Elbette vatanın da bundan payı zarar ve ziyandır.

Sanırım bu vatanda cehaleti yok etmek,
Zamanın eğitici ve güçlü eline muhtaçtır.

 

BANGÎ KURDISTAN’IN FARSÇA KISMI
3 Zulkade 1340, İran:
Xoy telgraf raporunun bildirdiğine göre 5: 26 Seratan sabahı  ulaşan haberlere göre 922 Kürt askeri Rihal köyüne saldırı düzenlemiş ve şiddetli bir çatışma çıkmıştır. Sonuçta Kürtler yenilmiş ve onlardan birkaç kişi öldürülüp yaralanmıştır. Xoy 9. Tabur Yaveri Ali Nakî Han ve iki asker de yaralılar arasındadır.

7 Zulkade İran:
7 Seratan’da ulaşan rapora göre Xoy güçleri o taraflardaki alçaklarla çatışmaya girmiş, devlet güçleri galip gelmişlerdir.

9 Zulkade İran:
Son anda Azerbaycan’dan ulaşan telgraf haberine göre Xoy civarında Kürtlerle bir çatışma olmuş, neticede Kürt cephesinden aşağıda açıklanan 28 kişi öldürülmüştür:

Ermeni 2 kişi,  asker 6 kişi,  Kürt 20 kişi,  at 28 tane.  İsmail Ağa’nın kahraman adamlarından biri ve 600 kişilik suvari birliğin de reisi olan Muhammed Ağa adlı kişi de öldürülmüştür. Yaralı zayiatı 8 kişiden ibarettir.
                                               Tahran: İran

Bangî Kurdistan:
Bu haberlere o kadar itibar edilmez. Bu zamanda Kürt askerleri arasında Ermenilerin bulunması uzak bir ihtimaldir. Hicri Şaban 337 tarihinde Iran Hükümeti tarafından İsmail Han’a gönderilen bomba olayı Iranlılarla Ermenilerin ittfiakı sonucu gerçekleşmiştir. Öyleyse Şikak Kürtleri Ermenilerle nasıl ve hangi şartlar altında ittifak etmişlerdir? Bu bizim için meçhuldur ve askerden maksat kimlerdir? Bu da bir hayaldir. Kürtlerle Acemler arasında kanlı ihtilaflara yol açan ve yol açtığı bu ihtilaflar bütün şiddetiyle hâlâ devam eden bomba olayı şöyle cereyan etmiştir:
Evvela Ali Han’ın oğlu Muhammed Paşa’nın oğlu olan İsmail Han, Şikak Kürtlerinin reisidir. Bu ailenin fertleri babadan oğula bir silsileyle eskiden beri güneydeki Kürt aşiretlerine liderlik yapmışlardır. Kısmen Iran topraklarında yani Xoy ve Urumiye arasında, kısmen de Van, ve Hakkari şehirlerinde yaşayan Şikak aşiretine liderlik yapanlar İsmail Han’ın atalarıdır. Onun büyük büyük büyük dedesi İsmail Paşa’dır ki, Urumiye ve Tebriz hükümetleri kendisine hediyeler vereceklerine ilişkin ettikleri yeminler ve verdikleri teminatlarla onu yanlarına çağırmış ve öldürmüşlerdir. Fakat bir süre sonra oğlu rahmetli Şikaklı Ali Han’ın da o yörelerde nam saldığını ve nüfûz sahibi olduğunu gördüler. Iranlılar bunun üzerine bu yufka yürekli adamı da çeşitli teminatlar verererk Iran’a davet ettiler ve sözlerinde durmayarak onu Tebriz’e gönderip öldürdüler. Gidenler içinde bulunan ve Cevher Ağa’nın dayısı olan Mirzo adında biri bu kavga-gürültü içerisinde hançerini çekerek kendini kurtarabildi ve Tebriz’den kaçarken kendisini yakalamaya çalışanları öldürdü. Neticede şehrin çıkışında bulduğu çıplak bir ata binerek Xoy’a ulaşabildi ki bu kahraman kişi şimdi hayattadır ve İsmail Han (Simko)’ın yanında bulunmaktadır.
Şikaklı Muhammed Paşa gerçekten kendi zamanının Rüstem’i olan oğlunun öldürülmesine çok üzüldü ve Iran’ı terk ederek Istanbul’a gitti ve Osmanlı Sultanı Abdulhamid Han (Allah meka- nının Cennet eylesin)’a sığındı. Iran elçiliği orada bile tahrik ve kışkırtmalardan geri durmadı. Bu arada Istanbul Belediyesi yetkilisi Rıdvan Paşa öldürül- dü ve onun öldürülmesinden sorumlu tutulan şehirdeki Bedirhan ailesinden bazıları şehrin dışına sürgün edildiler. Bu olaydan yararlanan Iran elçiliği görünürde dostane bir davetle Muhammed Paşa’yı elçiliğe çağırdılar. Fakat Muhammed Paşa’nın aleyhinde Humayun Sarayı’na jurnalcilik yapanlar elçiliğin de desteğiyle onu Rodos Adası’na sürgün etmeyi başardılar ve Muhammed Paşa orada vefat etti.
Rahmetli Paşa’nın oğulları gün be gün Iranlılara daha çok düşman oldular ve onlara olan güvensizliklerini daha çok gösterdiler. Derken olgunluk çağına erişen oğlu İsmail Ağa Şikak liderliğini eline aldı ve Urumiye, Xoy ve bağlı birimlerine saldırılar düzenleyip oralarda oldukça nam saldı. Eski tarz taktiklerini uygulamak isteyen Iranlılar görünürde onunla dostluğu başlatma ve isteklerini yerine getirme çabaları içerisine girdiler; fakat gizliden de onun nüfûzunu kırarak hem kendisini hem de yanındaki ileri gelenleri yok etmek için ellerinden geleni yapmaktan da geri kalmadılar. Umumi Harp meydana geldiğinde (bu mesele çok uzun olduğundan göz ardı etmek zorunda kaldık) ve İsmail Ağa Urumiye ile Xoy hükümetlerinin Kürtlerle üzerindeki zulüm ve entrika- larını gördüğünde kendine has güç ve cesaretle Iranlı yetkililerle savaşıp çatışmaktan geri kalmadı ve Urumiye ile Salmas civarında birçok yeri kontrol altına alabildi. Iranlılar her ne kadar İsmail Ağa’ya “Zafer Kahramanı” lakabı verip görünürde onun dostlarıymış gibi kendilerini gösterdilerse de, onu ortadan kaldırmak ve Şikaklıları perişan etmek için gün be gün daha çok çalıştılar. Derken Hicri Şaban 337 senesinde Muhammed Hasan Mirza’nın Tebriz veliahtı Şehzade Muhammed Ali tarafından 54.000 tümenlik bir para Ermenilere gönderilip  kendilerinden İsmail Han’ın öldürülmesi için bir plan yapmaları istendi. 
                                                                                             
…… Devam Edecek 

 

BANGÎ KURDISTAN’IN TÜRKÇE KISMI
(Sayı: 3)

TEŞRİF          
Cenab-i Şeyh Abdulkadir Efendi Hazretleri’nin Bağdat’tan dönerek kendilerine ait “Darîgilsî” köyüne teşrif ettikleri akşamleyin haber alınmıştır. Adı geçene “hoş geldin” dileğimizi arz ederiz.
                                  Bangê Kurdistan

TAYİN
Uzun yıllardan beri memleketimizde yaptığı hizmetle şeref ve dürüstlüğünü herkese göstermiş olan-Merhum Mucrim Efendizade- Şakir Efendi bu kez naklen Halepçe Telgraf Müdürlüğü’ne tayin edilerek görev yerine gitmiştir. Başarılı olmasını dileriz.                                                                                                             
Bangî Kurdistan

DÜĞÜN
Kerkük hanedanından Izzet Paşa Hazretleri’nin iffet timsali hanımefendi kızları ile Bağdat hanedanından Geylanizade Seyid Haydar Efendi Hazretleri’nin geçen hafta sünnet nikah akitlerinin yapıldığı “Nemce” gazete- sinde okundu. Cenab-ı Allah uğurlu ve mesut etsin, amîn.

 

BANGÎ KURDISTAN’IN
FARSÇA KISMI
(Sayı: 3)

            HOŞGELDIN BANGÎ KURDISTAN

Ey bostanın açılmış goncası hoş geldin,
Ey gül bahçesinin dost bülbülü hoş geldin.

Ezelî mutluluğun sabahını haber veriyorsun,
Ey tüm bilgilerin başlangıç noktası hoş geldin.

Yüz karanlık göz senin gelişinle aydınlandı,
Ken’an Yusuf’unun gömlek kokusu hoş geldin.

Ey Kürdün sesi ve ey cihan fikirlerinin yayıcısı,
Ey Kürtlerin yükseliş faktörü hoş geldin.

Susuz dudaklar cehalet serabında yok olmuş,
Ey yağmurun rahmet damlaları hoş geldin.

Ey maksatların tercümanı ve ey ümit dağıtıcısı,
Ey kalkınma ve bayındırlık mayası hoş geldin.

Ey milletlerin hislerini dile getiren hatip,
Ey mutluluk ve bilgiyi öğütleyen hoş geldin.

            Süleymaniye: M. Nurî

Önceki Sayının Devamıdır
Bu Ermeniler, tatlı kutusuna benzer oldukça sağlam bir kutu yaptılar ve içine müthiş bir bomba yerleştirdiler. Bu kutu Xoy hakimi (Sıqte Sultan) vasıtasıyla İsmail Han’a gönderildi. Kutuyu taşıyan kişi geldiği Kaniyan köyünde bulunan Kûresîn köyü halkından temiz kalpli bir Kürde şöyle dedi: “İsmail Han bu kutuyu Tebriz’den istemiştir. Ben rahatsızım, kim bunu İsmail Han’a ulaştırırsa onun yanında değer kazanacaktır. Zaten ben de bir iki gün sonra iyileştiğimde gelip size birkaç tümenlik bahşiş vereceğim. Bu kutuyu sağlam bir şekilde Ağa’ya ulaştırın ve bana cevap verin”.
Bu iyi kalpli Kürt bu hileye inandı, kutuyu tam bir saf niyetle İsmail Han’ın huzuruna götürdü ve olayı kendisine arz etti. İsmail Han o sırada kardeşi ile yakın akraba ve taraftarlarından bir grup ile beraber mecliste oturuyorlardı. Bu kutunun anahtarının olmadığını görünce onu bazı araç gereçlerle açmak istediler. Fakat İsmail Han kutunun şeklinden şüphelendi ve adamlarına “Dikkat edin, bu kutuda bomba türü bir şey olmasın!” dediyse de onlar bunu önemsemediler ve kutuyu açmaya çalıştılar. Işte o sırada bomba patladı ve İsmail Han öldürüldü. Onunla birlikte birçok akrabası da öldürüldü ve yaralandılar. Bu olayın ardından galeyana gelen Şikak aşiretleri Xoy tarafına doğru yol alarak Xoy yakınlarındaki birkaç köye saldırıp yaktılar ki, Kürtlerle Iranlılar arasındaki düşmanlık ve savaşlar bu tarihten itibaren daha da şiddetlenmiştir. İsmail Han geçen sene Urumiye şehrini bütün bağlı birimleriyle birlikte ele geçirmiş, 3 Safer 1430 yılında Sav Cilağ ve bağlı birimleri istila etmiş ve İranlılardan kurtardığı oralarda Kürt hükümetini kurmuştu. Şimdi de İsmail Han’ın etkin gücü sayesinde Sakız ve Miyan Devab civarları Iranlılardan kurtarılmış ve oralarda da Kürt hükümeti tesis edilmiştir.

 


* Cemal Xeznedar, Bangî Kurdistan (1922-1926/Silêmanî) , Zincîreya Jiyandina Rojname û  Govarên Kurdî, Bexda  1974

(Kovara Bîr)

 



Foundation For Kurdish Library & Museum